شوراي حقوق بشرملل متحد پيشرفت است ويا عقبگرد ؟

اصلاحاتي که به موجب آن شوراي حقوق بشر ملل متحد به جاي کمسيون حقوق بشر به وجود آمد، درچهارچوب ساختاربزرگ ملل متحد يک پروژه بسيارمهم بود. هرچند اين شورا تا هنوز صحنه مناظرات پايان نا پذيري است، مي بايست اين نهاد نه تنها نفوذ بلکه کفايت وکارسازي هم داشته باشد.

تشکيل شوراي حقوق بشرملل متحد پيشرفت است ويا عقبگرد؟

به تاريخ 15 مارچ سال 2006 هنگامي که مجمع عمومي سازمان ملل متحد تصميم به تاسيس يک شوراي حقوق بشرگرفت، کوفي عنان دبيرکل کل آن وقت سازمان ملل متحد آن را آغازنوي براي حقوق بشرخواند وبدين ترتيب کمسيون حقوق بشر منحل گرديد. عامل انحلال کمسيون حقوق بشرناکامي درجلب اعتماد بود.

اکنون اين شوراي 47 عضوي حقوق بشر ، بايد حقوق بشررا درجهان حمايت نموده ، ديده باني کرده وتوسعه بدهد.پس ا زآن که ساختارکاري اين نهاد تشکيل گرديد، وظايف دوره اي اش را درشهر ژنو درسويس آغازکرد. سوال دراين است که آيا زمان آن فرا رسيده است تا يک ترازنامه مثبت ازکاراين شورا بيرون داد؟ هاينربيلفيلد رئيس بنيادحقوق بشرآلمان پاسخ مي دهد که به هيچ صورت. وي مي گويد:

" نخستين تجربه نشان مي دهد که ما اکنون پس ازچند ماهي مي توانيم هنوزهم مترددباشيم. ببينيد ، هنگامي مصربه مثابه يک نمونهء بسيارمبالغوي پيشنهادمي کند درهالند درمورد انفاذ دوباره حکم اعدام فکرشود، اين خود يک انکشاف ناهنجاررا نشان مي دهد".

البته اين ممکن گرديد که چنين پيشنهادي را ازليست پيشنهادها دوباره حذف نمود، لاکن اين مي تواند طرزبرخورد آن اعضاي معين شورا را نشان بدهد که با علايق خاصي هدايت مي شوند.شوراي حقوق بشر عبارت ازنهادي است که ازاجتماع نمايندگان حکومتها تشکيل گرديده است ناگزيراين نهاد مطابق به مقتضيات سياسي تصميم مي گيرد نه اينکه واقعيت ازچه قراراست.اين نکته اي است که طبعاً براي کارشناسان نيز قابل فهم مي باشد. راتگيبرمي گويد:

" ما فقط اميدواريم که شوراي حقوق بشربيشترازآنکه مطابق به مقتضيات مناقشات سياسي حکومتها تصميم بگيرد، درامتداد اهداف ومنشوري که تدوين وتصويب کرده است، اقدام ورزد".

تيودور رات گيبراز "فروم " حقوق بشراست که يکي ازبزرگترين شبکه هاي همه سازمانهاي غيردولتي دربخش حقوق بشرمي باشد. ازسالها بدينسو ، وي درمقام فردي که مسووليت يک سازمان غيردولتي را دارد، ازکاروبار درژنيف مي داند. بسياري ازناظران دروني اين شورا، ازواکنشهاي ضداروپايي درشورا سخن به ميان آورده اند. اين مطلب به صورت منظم درراي گيريهايي که صورت مي گيرند، آشکارمي گردند.

تغييري که درساختار وتشکيلات شوراي حقوق بشربه وجود آمده است، موجب آن شده است که وزنه گروه کشورهاي غربي وامريکاي لاتين به طورقابل ملاحظه اي کاهش يافته است. اينها 7 کرسي و8 کرسي درشورا دارند. اين درحالي است که آسيا وافريقا هرکدام به تنهايي 13 کرسي دارند. کشورهاي اروپاي شرقي با 6 راي شان يک وزنه قوي مي باشند.

بنابراين فيصله نامه هايي که بخواهند اوضاع حقوق بشررا درافريقا ، مثلاً درزيمبابوي ويا کانگو مورد محاکمه قراربدهند، اصلاً صورت نمي پذيرند. اين يک مشکل بزرگ که بنا به عقيده رات گيبرموجب انشقاق درکمسيون حقوق بشرنيزگرديد. اوي مي گويد:

" آنها مي گويند تازماني که آنهايي که ازکشورهاي مهم غربي اند وبه حيث مدعي ظاهرمي شوند، حاضرنباشند پامال شدن حقوق بشر را درايالات متحده امريکا ، به طورمثال درزندان گوانتاناموافشا بکنند، ماهم حاضرنيستيم ، تنها برکشورهايي که درمنطقهء جغرافيايي خودمان قرار دارند، انتقاد بکنيم ".

درآينده بايد همه کشورهاي عضو سازمان ملل متحد گزارش بدهند که چگونه اعلاميه عمومي حقوق بشر، منشورملل متحد و ميثاقهاي لاحقهء آن را به اجرا درآورده اند. آلمان بايد درماه فبروري سال 2009 چنين گزارشي را ارائه بکند. با اين به اصطلاح " شيوه هاي ارزيابي دوره اي جهانروا" ، ازنظرتيودور رات گيبرکه خوديک دانشمند علوم سياسي مي باشد، انتظارات بزرگي برانگيخته مي شود. اوي مي گويد:

" به طور مثال بحرين ومراکش کشورهايي اند که مانند گذشته ها مشکلات بسيارپيچيده حقوق بشري دارند.اين کشورها درجريان اين ارزيابيها ويا براثرنتايج اين طرزالعملها ، دريافته اند که بسيارخوب است ، خود شان به طورارادي يک زعامت حکومتي خوب را به کارگمارند، نهادهاي مستقلي درکشورهاي شان داشته باشند که وضع حقوق بشررا ارزيابي کنند وسوالات انتقادي را درمورد حکومت مطرح سازند. طبعاً اين کشورها به صورت اقتدارگرا ويا آمرانه اداره شده اند ومن نمي توانم دفعتاً ازآنها توقعاتي داشته باشم ".

کارشناسان همچنان يک امکان بزرگ درکيفيت پخش اطلاعات مي بينند. درسطح جهاني مستند سازي صورت گرفته است. يک گزارش ازديدگاه حکومت مطرح است وگزارش ديگرازديدگاه سازمانهاي غيردولتي وسازمانهاي حقوق بشري.

درموارد ديگر پاي گزارشگرخاص حقوق بشرمطرح مي شود که حکم نگين تاج نظام حقوق بشردارد. يک گزارشگرخاص اصول رفتاري معين خود را دارد. وي درمورد تخطيهاي خاص حقوق بشر، قبل ازآنکه با عامه مردم درتماس شود ، نخست با حکومتهاي کساني که آسيب ديده اند، داخل مراوده مي گردد.رات گيبردراين مورد مي گويد:

" دراين ميان ، سخت سراني چون دولتهاي الجزاير، مصر، پاکستان، چين ، روسيه، کيوبا وسايرين اين وسيله را به طورهدف مندي به کارمي گيرند تانمايندگان خاصي را که براي شان ناراحت کننده ومستقل اند، خرد بسازند".

ازديد قربانيان ، گزارشگرحقوق بشرمهمترين وسيلهء شوراي حقوق بشرمي باشد. نقش سازمانهاي غيردولتي نيز پيوسته مهم مي باشد. رات گيبردراين مورد مي گويد:

" ازيک تايک ونيم ساعتي که معمولاً به مباحثات اختصاص داده مي شود، براي ما هم يک فرصت 20تا 30 دقيقه مي ماند . درمقايسه با سايرسيستمهاي معمول درملل متحد اين فرصت منحصربه فرد است. ما دراين وقت به صورت غيررسمي اين امکان را مي داشته باشيم تا درمباحثاتي که به متن يک فيصله نامه ويا واگذاري مجوزجديد براي يک گزارشگر، اختصاص دارند،ازهمان آغاز شرکت ورزيم ".

ازنظررات گيبر، امکان تغيير وبهبود با تفصيل وجود دارد. درنشست ماه سپتمبرشوراي حقوق بشرروشن گرديد که کشورهاي همسايهء ، کشوربحران زده اي مانند کانگوي دموکرايتک ويا سودان درمورد اوضاع درآنجاها نگران اند. اين نه تنها به خاطرحقوق بشراست ، بلکه همچنان به خاطرخطراتي است که متوجه امنيت منطقه مي باشد، آنها به اين مسائل علاقه مند اند ومي خواهندهمکاري بکنند.اومي گويد:

" دست کم چنين آمادگيهايي ازجانب کشورهاي غربي کمترسازنده ارزيابي شده اند. کشورغنا آشکارا چنين گفته است.اوگندا که عضوشوراي حقوق بشرنيست به عين ترتيب ابرازنظرکرده است. بوروندي به عين شکل نگراني اش را درمورد کشورهاي همسايه اش ، ابرازداشته است. بنابراين ازلحاظ سياسي مي توان کاربيشتري انجام داد".