روسیه و بازی قدرت در شرق میانه

روسیه خود را در سوریه بیشتر تجهیز کرده است. از لاذقیه جت های جنگی به سمت حلب پرواز می کنند. در بندر طرطوس نیروی دریایی روسیه حضور دارد. همچنین سیستم های دفاع هوایی از نوع (اس ۳۰۰) و (اس ۴۰۰) از دیر زمانی در سوریه مستقر شده اند. آنها را می توان نه تنها در برابر هواپیما استفاده کرد، بلکه قادر به رهگیری راکت های کروز نیز اند. همچنین قرار است که هواپیمابردار "ادمیلار کوزنتسوف" قدرت نظامی روسیه را از شرق مدیترانه بیشتر حمایت کند.

به این ترتیب روسیه حریم هوایی سوریه را کاملاَ کنترول می کند. بگو مگوهای امریکایی ها که در جنگ سوریه باید قاطعانه مداخله داشته باشد، در حال حاضر بیهوده است. مروان بشاره، تحلیلگر سیاسی در وبسایت شبکه خبری الجزیره نوشته است که "پس از صدها هزار نفر کشته، امریکایی ها نمی توانند علیه روسیه فعلاً بجنگند." او در ادامه نوشته است که "چنین وضعیتی به نظر می رسد که یک نوع بازی نهایی برای روسیه باشد که توسط آن ایالات متحده امریکا خود را بسیار خراب احساس می کند."

پیامی از حلب

اگرچه جان کری وزیر خارجه ایالات متحده امریکا و همتای روسی اش سرگئی لاوروف مذاکرات شان را روز شنبه در  لوزان در قبال آتش بس در سوریه از سر می گیرند، اما در آسمان شهر حلب هنوز هم جت های جنگی روسیه و سوریه در پرواز اند. درد و رنج مردم به طور عمده غیرنظامیان در این منطقه ادامه دارد. تنها روز چهارشنبه حدود ۵۰ نفر کشته شدند.

این حالات برای روسیه تنها به این معنی نیست که شورشیان در حلب شکست بخورند و شهر دوباره تحت کنترول نیروهای اسد قرار گیرد. این رویکرد جدی روسیه پیامی هم برای ایالات متحده امریکا است: به این معنی که روسیه برای ایالات متحده می خواهد بگوید که ما خودمان را در سوریه مستقر ساختیم، ما آمده ایم تا بمانیم.

خلاء سیاسی

باراک اوباما، رئیس جمهور ایالات متحده امریکا پس از اینکه سلف او جورج دبلیو بوش در عراق مسئول فاجعه عراق شناخته شد، اینک در شرق میانه سیاست محتاطانه را پیش می برد. او نمی خواهد که سربازان امریکایی در منطقه جان خود را از دست بدهند. در غیر این صورت هم ایالات متحده امریکا یک سیاست به اصطلاح دلجویانه را پیش می برد، به ویژه نسبت به ایران. اوباما موفق گردید که ایران با کشورهای غربی توافقنامه هسته ای را به امضا برساند که براساس آن، تهران از ساخت سلاح های هسته ای صرف نظر کرده و در عوض تحریم ها علیه این کشور لغو گردیدند.

اوباما همچنین به طرز محسوسی از یکی از قدیمی ترین متحدان امریکا در منطقه، عربستان سعودی نیز فاصله گرفته است. این سیاست دفاعی خلائی را از خود بجا گذاشته که اینک روسیه در تلاش پر کردن آن است. ظاهرا سوریه بخشی از استراتژی شرق میانه روسیه است. در درازمدت برای روسیه این نکته مطرح است که جای پایش را دوباره در شرق میانه محکم گرداند.

حملات دیپلوماتیک در شرق میانه

برای رسیدن به این هدف، چنان معلوم می شود که سیاست خارجی روسیه به طور مداوم و جدی آماده گردیده است. بنابراین ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه چند روز پیش به انقره سفر داشت. پس از یک سال روابط سرد میان انقره و مسکو به دلیل شلیک یک هواپیمای روسی توسط ترکیه، پوتین با همتای ترکی اش اردوغان برای ساخت یک پایپلاین گاز بین دو کشور قراردادی را امضا کرد.

روسیه با مصر، متحد سابق از دوران جمال عبدالناصر، مذاکرات روی همکاری امنیتی را به پیش می برد. همچنین روسیه روابط اش با اسرائیل را نیز بهبود بخشیده است. حتی از یک دور مذاکرات بین اسرائیل و فلسطین در مسکو سخن زده می شود. مسکو با تهران به دلیل عملکرد مشترک نظامی در سوریه، از قبل رابطه نزدیک داشته است.

ظاهرا معلوم می شود که برای ایران مذاکره مسکو با عربستان سعودی زیاد مطرح نیست. ایران آگاه است که در غرب ماموریت ائتلاف بین المللی به رهبری عربستان در یمن روز به روز شدیدتر مورد انتقاد قرار دارد. بر اساس گزارش سازمان ملل متحد بیش از ۱۰ هزار نفر از زمان آغاز جنگ در یک و نیم سال قبل کشته شده اند. از طرف دیگر در حال حاضر در بریتانیا در مورد ممنوعیت صادرات سلاح به عربستان سعودی بحث می گردد. به این دلیل می تواند علاقمندی عربستان به شرکای جدید و تامین کنندگان سلاح بیشتر باشد.

نفت منطقه دلگرم کننده است

بوریس رایتشوستر، کارشناس امور روسیه می گوید: "شگفت آور است که چگونه پوتین رقبای غربی اش را به بازی گرفته است. چه در سوریه و یا چه در دیگر جاها." او در ادامه می گوید که "اوباما و شرکایش دیگر عمل نمی کنند، آنها تقریبا تنها از خود واکنش نشان می دهند."

رفتارهای درشت و حملات دیپلوماتیک به نظر می رسد ثمر داده اند. تا کنون چنین حدس زده می شد که روسیه می خواهد در جهان دوباره به عنوان یک ابرقدرت جهانی حضور پیدا کند. حدس زده می شد و می شود که پوتین از این طریق می خواهد احساسات میهن پرستانه هموطنان اش را دوباره بیدار گرداند. اما در حال حاضر بیشتر آشکار می شود که پوتین می خواهد سیاست داخلی را با نیروی سیاست خارجی تقویت بخشد.

روزنامه آلمانی "فرانکفورتر الگماینه سایتونگ" می نویسد که روسیه می خواهد اطمینان حاصل کند که در شرق نزدیک و شرق میانه دوباره به یک قدرت پیشرو تبدیل شده است. برای روسیه بعد از محدود شدن فعالیت های ایالات متحده امریکا در منطقه، فرصت بسیار خوبی وجود دارد.

همچنین دلایل علاقمندی روسیه آشکار است. منطقه ای که در واقع در تقاطع اروپا، افریقا و آسیا قرار دارد، نه تنها از اهمیت استراتژیک برخوردار است، بلکه این منطقه بزرگترین ذخیرهگاه منابع طبیعی در جهان است. روسیه از طریق سوریه می تواند به صاحبان این منابع نزدیکتر گردد.

کرستین کنیپ/ ن. ک. ا.