دلیل اصلی جنگ بین ارمنستان و آذربایجان چیست؟

جنگ بین ارمنستان و آذربایجان بالای قره باغ کوهستانی دوباره شعله ور گردیده است. اوفه هالباخ، کارشناس مسایل قفقاز منشأ درگیری ها در منطقه قره باغ را در دوران اتحاد جماهیر شوروی سابق می بیند.

دویچه وله: آقای هالباخ، به طور خلاصه، در قره باغ منازعه در مورد چه چیزی جریان دارد؟

هالباخ: یک منازعه ارضی است که در دوره انتقالی شوروی آغاز گردید و در دوره پس از فروپاشی شوروی توسعه یافته است. درگیری ها در سال 1988 زمانی آغاز گردید که پارلمان در قلمرو قره باغ کوهستانی، که در سال 1923 مربوط جمهوری آذربایجان شده بود، انتقال این منطقه را به جمهوری ارمنستان خواستار شد. این امر منجر به درگیری های شدید بین دو جمهوری ارمنستان و آذربایجان شد.بنابراین، در اساس یک مناقشه ارضی است که ریشه اش را در زمان موجودیت قلمرو شوروی سابق می توان دریافت.

دویچه وله: فعلاً از لحاظ ارضی قره باغ کوهستانی مربوط کجاست؟ برای سازمان ملل متحد هنوز هم این منطقه بخشی از جمهوری آذربایجان است.

هالباخ: در واقع تا کنون هیچ کشوری استقلال دولت قره باغ را به رسمیت نشناخته است، حتی جمهوری ارمنستان، که رابطه نزدیک با قره باغ دارد و از طرف دیگر از همه انکشافاتی حمایت کرده است که در این منطقه اتفاق افتاده است .

دویچه وله: چرا حتی ارمنستان؟

هالباخ: ارمنستان می توانست با بر رسمیت شناختن قره باغ کوهستانی، تمامی روند مذاکرات روی این درگیری را که از سال 1992 در داخل سازمان امنیت و همکاری اروپا جریان داشت، برهم بزند. این امر را ارمنستان نمی خواست. ارمنستان در این روند مذاکرات داخل بود و به رسمیت شناختن رسمی قره باغ توسط ارمنستان این فرآیند را مختل کرده می توانست و این کشور از روند مذاکرات تا حد معینی خارج می گردید. اما ارمنستان در شرایط بحرانی خاصی پیوسته به رسمیت شناختن قره باغ تهدید کرده است.

دویچه وله: پس از جنگ اوایل سالهای 90 یک آتش بس بر قرار گردید. چرا فعلاً این آتش بس درهم شکسته است؟

هالباخ: نه تنها در حال حاضر آتش بس شکسته است بلکه تقریبا هر سال شکستانده می شود. این آتش بس در سال 1994 هرگز یک آتش بس پایدار واقعی نبوده است. آتش بس وضعیت جنگی را به پایان رساند، اما در واقع صلح را به ارمغان نیاورد. بین نیروهای هر دو کشور تقریبا در هر سال درگیری های مسلحانه رخ می دهد و هر سال 10 ها تن قربانی می گیرد. اما در حال حاضر ما شدیدترین درگیری شاهد استیم که که از سال 1994 تا حال سابقه ندارد.

دویچه وله: تا چه حد این درگیری ها با دو قدرت بزرگ منطقه ای روسیه و ترکیه که هر یک خود را به عنوان قدرت های حفاظتی می شناسند، ارتباط دارد؟
هالباخ: البته که این درگیری در حال حاضر بر منازعه روسیه و ترکیه بحران سوریه تاثیر گذار است. هواپیما نظامی روسیه در اواخر ماه نومبر توسط نیروهای هوایی ترکیه مورد شلیک قرار گرفت. هر دو کشور در درگیری های قره باغ درگیر اند. ترکیه به وضوح از آذربایجان جانبداری می کند. سیاست امنیتی روسیه بسیار نزدیک با ارمنستان است. روسیه در ارمنستان یک پایگاه نظامی دارد و 5000 نیرو نظامی اش را نیز در این کشور مستقر کرده است. اما موضع روسیه به این شکل یک طرفه نیست. به این دلیل که این کشور یک منبع عمده وارد کننده سلاح به جمهوری آذربایجان نیز است. جمهوری آذربایجان 80 درصد از سلاح های سنگین و پیشرفته اش را از روسیه وارد می کند. بنابراین روسیه نقش دوجانبه ای را بازی می کند، در حالی که ترکیه به وضوح از آذربایجان جانبداری می کند و در یک دشمنی تاریخی با ارمنستان قرار دارد.

دویچه وله: آیا شما راه حلی را می بینید. به نظر شما کی باید در این جا نقش بازی کند؟

هالباخ: یک راه حل واقعی را من فعلاً نمی بینم. در حال حاضر مسأله محدود کردن آسیب ها مطرح است. فعلاً این امر مهم است که حادثه اخیری که رخ داده است منجر به جنگ دوم در قره باغ نگردد. بنابراین، جامعه بین المللی اکنون تلاش هایش را آغاز کرده است. روز سه شنبه، سازمان امنیت و همکاری اروپا که با این بحران آشنا است، جلسه می کند. در حال حاضر همه بازیگران خارجی که به عنوان میانجی نقش باز می کنند، ناآرام اند.

دوکتور اوفه هالباخ کارشناس در امور قفقاز در موسسه آلمانی علم وسیاست در برلین پایتخت آلمان است.