خان ولی عادل؛ جوانی که در برابر رسم «بد دادن» قدعلم کرده است

خان ولی عادل باشنده ولایت پکتیا در جنوب افغانستان است. دو برادر او در نتیجه دشمنی‌های شخصی در این ولایت کشته شده و بزرگان قومی فیصله کرده‌اند که خانواده قاتل بر اساس رسم به «بد دادن»، 10 دختر را باید برای خانواده خان ولی عادل بدهد.

براساس رسم و رواج‌های محلی افغانستان در قضایای قتل، بعضا قاتل خواهر و یا دختر خود را بنابر رسم به «بد دادن» و براساس فیصله بزرگان محل، به عقد خانواده مقتول در می‌آورد. در بیشتر موارد دخترانی که به بد داده می‌شوند راضی نیستند و خانواده مقتول رفتار بسیار زشتی با چنین نوعروسان دارند.

اما خان ولی عادل یک جوان افغان از پذیرفتن این رسم سر باز زده است. او فیصله بزرگان محل را قبول نکرده و از قبول دختران که به بد داده می شوند، خودداری کرده است. این جوان در برابر دروازه الحاقیه پارلمان افغانستان خیمه تحصن برپا کرده و می‌گوید بیش از این دختران نباید قربانی اشتباهاتی شوند که دیگران انجام می‌دهند: «فامیل من باید سر از امروز از گرفتن دختران به بد خودداری کند. فامیل من سر از امروز باید به مردمی که ما دشمنی داریم، دو برادرم را کشته‌اند و دو تا را زخمی کرده، در داخل چارچوب قانون باید با ایشان صلح کند.»

سرنوشت تیره و تار دختران به بد داده شده

دخترانی که براساس رسم «بد دادن» خون‌بها داده می‌شوند در خانواده شوهر با انواع و اقسام ظلم و ستم مواجه می‌گردند. چون این دختران در واقع به عنوان خون‌بها به خانواده مقتول سپرده می‌شوند، همیشه به آن‌ها به عنوان مجرم و گناهکار نگاه می‌شود.

خان ولی عادل می‌گوید خانواده‌هایی که دختران را به بد می‌گیرند، رابطه بسیار زشتی با آن‌ها دارند: «مهم نیست دختر خودشان باشد، دختران خواهر یا عمه شان باشد. مهم این است که به عنوان یک حیوان، یک شتر، یک گاو در بدل خون‌بها داده می‌شوند.»

حمیرا ثاقب یک تن از فعالان حقوق زن می‌گوید بد دادن محدود به یک یا چند ولایت نیست بلکه این رسم در سراسر افغانستان زمینه نقض حقوق بشری را فراهم می‌کند: «متاسفانه این بحثی است که تمام افغانستان درگیر آن است. از کابل شروع تا شرق، غرب، شمال و جنوب. عادل از جمله آزادمردانی است که جرات کرده و در برابر رسمی ایستاده است که هزاران دختر در نتیجه آن زنده به گور شده و هیچ کسی صدای آن‌ها را نشنیده است.»

«بگذارید خواهرانم درس بخوانند»

خواست خان ولی عادل تنها خودداری از قبول رسم به بد دادن نیست. او از خانواده‌اش و تمام افغان‌ها خواست تا بیش از این زنان و دختران را قربانی «جهل و خرافات» نکنند: «خواستم از فامیلم این است که به خواهرانم اجازه درس خواندن را بدهد در چارچوب قانون اساسی افغانستان و اسلام.»

شماری از فعالان جامعه مدنی از این اقدام خان ولی عادل استقبال کرده و از او حمایت می‌کنند. آن‌ها می‌گویند به بد دادن، طویانه‌های گزاف و کمرشکن و محروم کردن دختران از درس و تعلیم، رسم و رواج‌هایی‌اند که قرن‌ها زنان و دختران افغانستان قربانی گرفته‌اند.

بشیر بیژن یک تن از فعالان مدنی گفت زنان افغان سال‌های متمادی از رنج و مشقت ناشی از جهل رنج برده و حالا وقت آن رسیده است که همه مردم علیه رسوم و عنعنات ناپسند بایستند: «از این تریبیون به همه مردم افغانستان صمیمانه پیشنهاد می‌کنیم که برای بار اول از همین‌جا انجام مکلفیت‌های خود را شروع کنیم و از این حرکت در سطح افغانستان حمایت کنیم.»

خان ولی عادل می‌گوید به دلیل تهدیدهایی که از سوی خانواده و موسفیدان محل متوجه او شده، نمی‌تواند دوباره به ولایتش برود. اما او تاکید کرد که برای مبارزه با خرافات حاضر است جانش را فدا کند.