افغانستان: ایران آب چهار حوزه آبی را مسدود کرده است
۱۳۹۶ تیر ۲۶, دوشنبهمقامها در حکومت افغانستان میگویند کمبود آب یکی از اثرات آشکار تغییرات اقلیم است و افغانستان با گذشت هر سال با تهدید بیشتر قلت آب روبرو میشود. پیش از این فکر میشد که افغانستان دارای منابع کافی آب است ولی وزارت انرژی و آب از کمبود آب در این کشور هشدار داد.
علی احمد عثمانی وزیر انرژی و آب افغانستان روز دوشنبه در جلسه عمومی ولسی جرگه گفت: «ما آب سرشار نداریم. ما در دشتهای نیمروز چگونه آب سرشار داریم؟ این بحث نسبی است اما وقتی مساله سرشار را یاد میکنیم عواقب نادرستی دارد زیرا این روحیه را ایجاد میکند که ما هرگونه خواسته باشیم میتوانیم آب را مصرف کنیم.»
اختلاف با ایران
چندی پیش حسن روحانی رئیس جمهور ایران گفت که کشورش نمیتواند در برابر ساخت بندهای آب در افغانستان خاموش بماند. آقای روحانی گفته بود که «نمیتوانیم در برابر آنچه محیط زیست ما را تخریب میکند، بیتفاوت باشیم.» در حال حاضر آب دریاهای هریرود و هلمند در خاک ایران سرازیر میشود و حکومت ایران از این آبها برای کشت و زراعت استفاده میکند.
ساخت بندها در افغانستان که منجر به کمبود آب در ایران میشود، نگرانیهایی را برای همسایه غربی افغانستان به بار آورده است. آقای عثمانی خاطرنشان کرد که سخن گفتن از آبهای سرشار برای همسایهها تصورات اشتباه خلق میکند: «توقع بیجا در بعضی کشورهای همسایه ایجاد میشود. در حالی که در مناطق نزدیک با همان کشورها، ما نیز مشکلات جدی کمبود آب را داریم.»
افغانستان و ایران چهار حوزه مشترک آبی دارند. وزیر انرژی و آب افغانستان گفت که ایران با ساخت بندها، مشکل بزرگی را برای حوزههای آبی مشترک بین دو کشور به وجود آورده است. آقای عثمانی گفت: «در حوزه هریرود در قسمتی که ما بالادست هستیم، تنها بند سلما را اعمار کردیم و دو بند دیگر نیز تحت کار است. در حالی که دوستان ما ده ها بند را اعمار کرده و هیچ آبی داخل حوزه هریرود [که بخشی از آن در داخل افغانستان است] نمیشود.»
براساسا اظهارات این مقام حکومت افغانستان، ایران با ساخت بندهای آب مانع ورود آب حوزه نمک سار خاف به داخل افغانستان میشود. عثمانی افزود دق پترگان حوزه آبی دیگری است که قبلا آب آن در ولایت فراه وارد افغانستان میشد ولی ایران با ساخت بندها، مانع ورود آب میشود و این حوزه آبی را در کنترول خود در آورده است.
قرار است افغانستان سه بند را در مسیر حوزه آبی هلمند بسازد. بندهای کمالخان، بند کجکی و بند دهله که قرار داد ساخت آن امضا شده است. افغانستان میگوید براساس معاهدهای که بین ایران و افغانستان امضا شده، افغانستان میتواند به هر شکلی از آب دریای هلمند استفاده کند. آقای عثمانی گفت که بندسازیهای ایران در حوزه آبی هلمند سبب شده است تا تالاب هامون بخشکد. وزیر آب افغانستان خاطرنشان کرد که ساخت بندها در افغانستان مانع رسیدن آب به داخل ایران نخواهد شد و تنها مقدار کمی از آب در داخل افغانستان به مصرف خواهد رسید.
مشکل بندسازی
افغانستان در چهار دهه اخیر با بحران جنگ روبروست. این کشور کمتر فرصت پیدا کرده تا روی مدیریت آب و استفاده اقتصادی از آن فکر کند. مقامها در وزارت انرژی و آب میگویند هنوزهم مشکلاتی دارد. افغانستان بودجه کافی برای مدیریت آبهایش ندارد؛ ناامنی سبب شده تا پروژههای بندسازی به کندی به پیش برود و یا اصلا حکومت قادر به ساخت بند آب نشود.
مشکل در ظرفیت نیروی انسانی و تدارک مسائل دیگری است که مانع استفاده از آب توسط افغانها شده است.
وزارت انرژی و آب میگوید تا زمانی که دستگاه ساختمانی هلمند دوباره فعال نشود، کار سدسازی در افغانستان با مشکلات زیادی روبرو خواهد بود. حکومت افغانستان در حال حاضر تلاش دارد تا چند بند بزرگ آب را بسازد اما ساخت این بندها بسیار به کندی پیش میرود و گاهی هم متوقف میشود. وزیر انرژی و آب گفت برای پیشبرد بهتر امور بندسازی باید دستگاه ساختمانی هلمند به یک شرکت دولتی تبدیل شود.
آقای عثمانی تاکید کرد که حکومت باید زمینه فعالیت سکتور خصوصی در ساخت بندها را فراهم کند: «سکتور خصوصی میتواند سرمایه گذاری کند اما ما مشکلاتی داریم چنانچه هیچ سرمایه داری حاضر نیست بدون گرنتی در این بخش سرمایه گذاری کند.»
بند سلما در هرات نخستین بند بزرگی است که افغانستان توانسته است کار آن را تکمیل کند. ساخت این بند کار سادهای نبود چنانچه مخالفین مسلح دولت همواره ساخت این بند میشدند و برخوردهای مسلحانه در اطراف این بند تلفاتی نیز به جا گذاشت.