خروج ناتو؛ چالش ها و فرصت های تازه برای هند

اکثر نیروهای ناتو پس از 13 سال جنگ در افغانستان قرار است تا چند هفته دیگر این کشور را ترک کنند. اما با شروع دوباره شورشگری و افزایش حملات در کابل، این تردید پررنگ می شود که آیا نیروهای امنیتی افغانستان قادر هستند تا به تنهایی از این کشور دفاع کنند؟

اخیرا رسانه های غربی گزارش دادند که بارک اوباما رئیس جمهور امریکا به نشانه حمایت از افغانستان، ماموریت نیروهای امریکایی را گسترش داده است که براساس آن، این نیروها نه تنها علیه القاعده برای علیه جنگجویان طالبان نیز می جنگند.

اما تحلیلگران به این نظرند که نیاز بیشتری برای تامین درست امنیت در سراسر کشور وجود دارد؛ به ویژه اقدامات کشورهای همسایه برای تامین امنیت افغانستان حیاتی هستند. یکی از این کشورها پاکستان است که باور به این است که از طالبان با پول و تجهیزات حمایت می کند؛ و از این جنگجویان به عنوان ابزاری برای تداوم نفوذ سیاسی خود در افغانستان استفاده می کند.

علاوه بر این، اسلام آباد چندین دهه است که درگیر رقابت با هندوستان همسایه خود است تا نفوذش را در افغانستان حفظ نماید. اوایل سال روان میلادی، دهلی نو کمک دو میلیاردی را به افغانستان پیشکش کرد. این بزرگترین بسته کمکی هند به یک کشور دیگر می باشد.

میشائیل کوگلمن، کارشناس مسائل جنوب آسیا در "مرکز وودرو ویلسون" در واشنگتن در مصاحبه با دویچه وله می گوید که خروج نیروهای ناتو از افغانستان می تواند تهدیدهای امنیتی بالقوه ای را متوجه هند کند؛ البته فرصتی هم ایجاد خواهد شد تا پیوندهای عمیق تری بین دهلی و کابل شکل بگیرد.

دویچه وله: هند در توسعه افغانستان در طول 13 سال گذشته چه نقشی داشته است؟

کوگلمن: نقش اساسی را که هند در توسعه اخیر افغانستان بازی کرده غیر قابل انکار است. مطمئنا، مانند ایالات متحده و اتحادیه اروپا کمک مالی کرده است؛ و یا چین که درگیر پروژه های زیرساختی و منابع طبیعی افغانستان می باشد. اما هند از طریق سرمایه گذاری اقتصادی، تجارتی و به ویژه مهمتر از همه، آموزش و مشوره دهی به نیروهای امنیتی افغانستان که وضعیت شکننده دارند، کمک کرده است.

آنچه هند را به شریک حیاتی افغانستان تبدیل کرده، امضای توافقنامه همکاری استراتژیک بین دو کشور است. این توافقنامه که چند سال پیش امضا شد، همکاری نزدیک و متداوم را تامین می کند. این توافق باعث حضور پررنگ هند به ویژه در زمینه های دیپلوماتیک و اقتصادی می شود؛ زمینه هایی که پاکستان نیز تلاش می کند در آنها نقش فعال داشته باشد.

دویچه وله: خروج نیروهای ناتو از افغانستان چه معنایی برای هند دارد؟

کوگلمن: من فکر می کنم که پاسخ روشن در این مورد این است که خروج ناتو تردیدهایی را برای منافع امنیتی هند به بار می آورد؛ زیرا ما فرض می کنیم که خروج این نیروها باعث بدتر شدن امنیت در افغانستان شود و بازیگرانی مانند طالبان قدرت بگیرند که به شدت با هند و هندی ها در افغانستان مقابله می کردند.

از سوی دیگر، فرصت ها (برای هند) افزایش می یابند. با وجود نیروی کوچک نظامی افغانستان، این کشور نیاز به تشدید کمک های خارجی دارد. دهلی جدید، به عنوان یک شریک استراتژیک افغانستان، یقینا به عنوان یک حامی کلیدی دیده می شود. هند فرصت هایی خواهد داشت تا سرمایه گذاری هایش را در افغانسان به ویژه در زمینه های حساس مانند معادن افزایش دهد. فرصت این را هم خواهد داشت تا روابط نظامی خود را با افغانستان عمیق تر بسازد.

با آن همه، این نگرانی برای هند وجود خواهد داشت که پاکستان دست به اقداماتی خواهد زد که آموزش و مشوره دهی نیروهای افغان را محدود می کنند. با این هم، هند میل دارد به عنوان یک قدرت مسئول و در حال ظهور جهانی عرض اندام کند، نقش قابل دیدی در افغانستان بگیرد و به ویژه کم کم نقش رهبری را بگیرد که این تمایل یقیناً می تواند به منافع دهلی جدید کار کند.

دویچه وله: هند پس از خروج ناتو با چه خطرات احتمالی درگیر می شود؟

کوگلمن: خطرات بسیار اند. بزرگترینش این خواهد بود که بازیگران غیردولتی دشمن هند جسورتر شوند و فضای بیشتری برای عملیات های خود بیابند؛ و حتا ممکن است هند را هدف قرار دهند.

من فکر می کنم که خطر واقعی وجود دارد که تشدید شورشگری از افغانستان بیرون برود و پاکستان بتواند آن را در مرز هند –پاکستان بکشاند؛ و حتا به درون مرزهای هند. با خروج شمار زیادی از نیروهای خارجی از افغانستان، برخی از شورشیان که فعلا با نیروهای خارجی می جنگند، مانند جنگجویان "لشکر طیبه"، گروهی که هسته شکل دهنده آن ضد هندی است، فارغ شود و به هند چشم بدوزد.

علاوه بر این، شماری از رهبران شورشیان ضد هند که تاکنون نسبتا خاموش بوده اند و نقش اندکی در سال های اخیر داشته اند، ممکن است از خروج نیروها به عنوان بهانه ای برای بازگشت به صحنه استفاده کنند. از همه برجسته تر، رهبر "جیش محمد" که در پاکستان موقعیت دارد، امسال تهدید کرد که ناندرا مودی، نخست وزیر هند را می کشد و بمبگذار انتحاری به این کشور می فرستد.

خطر دیگر این است که رقابت هند و پاکستان تشدید شود. اسلام آباد و دهلی نو به شدت یکدیگر را زیر نظر دارند که در افغانستان چه می کنند. و این دو کشور این رقابت را پس از 2014 بیشتر خواهند کرد.

دویچه وله: چه موضعی رئیس جمهور جدید افغانستان، اشرف غنی در قبال هند و پاکستان دارد؟

کوگلمن: غنی و حکومت جدید تغییر بزرگی را نسبت به حکومت پیشین نشان می دهند. هرچند غنی با هند دوست است اما او پیوندهای عمیق و طولانی مانند کرزی با این کشور ندارد. اما در قبال پاکستان، غنی در مدت کوتاهی که به قدرت رسیده پیشرفت فوق العاده ای در رابطه با پاکستان نشان داده است. نه تنها دیدار او از اسلام آباد، بلکه راحل شریف رئیس اردوی پاکستان به دیدار او به کابل آمد؛ دیداری که منجر شد افغانستان به طور شگفت انگیزی موافقت کند تا شورشیان ضد حکومت پاکستان در خاک افغانستان سرکوب گردند. در مقایسه، کرزی رابطه بسیار تلخ با پاکستانی ها داشت.

بدون شک، باید دید که سال آینده چه رخ می دهد. اگر افغانستان ببیند که پاکستان باز هم طالبان سنتی و شبکه حقانی را تنگ در آغوش بگیرد، آن وقت حسن نیت جنرال شریف در دیدارش از کابل، به دود فنا خواهد رفت. نتیجه آن این خواهد بود که افغانستان پیوند خوب خود با هند را حفظ خواهد نمود؛ و روابطش با پاکستان فقط اندکی و تا سطح معینی پیش خواهد رفت. روابط پاکستان –افغانستان مملو از بی اعتمادی است.

دویچه وله: نخست وزیر هند درباره افزایش نفوذ کشورش در افغانستان چه فکر می کند؟

کوگلمن: یکی از بزرگترین سوال ها پیرامون ژئوپولتیک جنوب آسیا پس از 2014، میزان علاقمندی مودی مودی به روابط کشورش با افغانستان است. جواب این پرسش واقعا به روابط هند و پاکستان ربط دارد. اگر روابط دوجانبه بهبود یابد، آن وقت مودی این انگیزه را خواهد داشت که پاکستان را تحریک نکند. اگر روابط بدتر شوند، آن وقت مودی حس خواهد کرد که نیاز نیست زیاد محتاط باشد.

نکته دیگر این که مودی ناسیونالیست است؛ نه تنها در حد یک ناسیونالیست هندو، بلکه در سطح ناسیونالیست وطن پرست که دوست ندارد زندگی هندی ها را به خطر بیندازد. با عمیق تر ساختن رابطه نظامی با افغانستان، او ممکن است زندگی هندی ها در افغانستان را حتا بیش از پیش در خطر بیندازد. این چیزی است که او یقیقا نمی خواهد.