Χωρίς τη Σφίγγα ανασκαφές γιοκ!

Πάμε κι αυτή την εβδομάδα στη Νησίδα των Μουσείων, σε κείνο το νησάκι επί του ποταμού Σπρέε που διατρέχει το Βερολίνο, το νησάκι με τα λαμπρά μουσεία που έκαναν την Ουνέσκο να το συμπεριλάβει στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά το 1999. Εκεί δεν βρίσκεται μόνο το Παλαιό Μουσείο, όπου από την περασμένη εβδομάδα άνοιξαν πάλι για το κοινό ενωμένες οι εξαιρετικές συλλογές ελληνικών αρχαιοτήτων που είχαν συγκεντρώσει οι βασιλείς της Πρωσίας. Εκεί βρίσκεται και το Νέο Μουσείο, όπου εκτίθεται η περίφημη προτομή της Νεφερτίτης, αυτήν που για πολλοστή φορά ζητούσε να επιστραφεί στο Κάιρο ο διευθυντής του Αιγυπτιακού Μουσείου Zahi Hawass λίγο πριν από τη λαϊκή εξέγερση. Εκεί βρίσκεται και το Μουσείο της Περγάμου όπου εκτός από τον πασίγνωστο Βωμό της Περγάμου που μετέφεραν από τη Μικρά Ασία Γερμανοί αρχαιολόγοι υπάρχουν και μια σειρά θησαυροί των Ασσυρίων, των Βαβυλωνίων και των Χετταίων, μνημεία όχι μόνο των αρχαίων εκείνων πολιτισμών αλλά και της ίδιας της αρχαιολογίας του 19ου αιώνα που τους ανέσυρε πάλι από την αφάνεια και την αχλύ των αιώνων.

Επιστροφή στην εποχή του Μακρίδη

Ένα τέτοιο χετιτικό εύρημα, μια Σφίγγα από ασβεστόλιθο που κοσμούσε τη νότια πύλη της αρχαίας πρωτεύουσας Χατούσας, παρενοχλεί εδώ και λίγες μέρες τις γερμανοτουρκικές σχέσεις. Ο υπ. Πολιτισμού της Τουρκίας Ertugul Günay έστειλε τελεσίγραφο στο Βερολίνο. Ή μας επιστρέφετε τη Σφίγγα των Χετταίων μέχρι τον Ιούνιο ή αλλιώς διακόπτονται οι γερμανικές ανασκαφές επί τουρκικού εδάφους. Πολιτιστική πολιτική που ακούγεται σαν πολιτική των κανονιοφόρων. Να ξαναγυρίσουμε στο 1906, όταν ο Γερμανός ασσυριολόγος Hugo Winckler και ο Θεόδωρος Μακρίδης, ο μετέπειτα πρώτος διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, ως εκπρόσωπος τότε του Οθωμανικού Μουσείου της Κωνσταντινουπόλεως ξεκινούσαν στο Bogazköy της Κεντρικής Ανατολίας τις ανασκαφές στη Χατούσα. Ένα χρόνο μετά ήρθαν στο φως καμένες και φθαρμένες οι δύο Σφίγγες της νότιας πύλης, μεταφέρθηκαν στο Βερολίνο, συντηρήθηκαν, το 1924 η μία επιστράφηκε.

Κλεφτοκοτάδες ή πρωτοπόροι;

Τουρκική σιωπή δεκατεσσάρων ετών και αίφνης το 1938 η μεταστροφή, έκτοτε κατά διαστήματα η Άγκυρα ζητά την επιστροφή και της δεύτερης Σφίγγας, αν και στις αρχές του 20ού αιώνα ήταν συνηθισμένη ακόμα η μοιρασιά των ευρημάτων ανάμεσα στις εκάστοτε τοπικές αρχές και τους ξένους αρχαιολόγους, το ίδιο είχε γίνει και με τη Νεφερτίτη στην Αίγυπτο. Πολλές διεκδικήσεις, πολλές οχλήσεις, πολλές παρεξηγήσεις για όλα αυτά τα σεμνά και σιωπηλά τεκμήρια του παρελθόντος. Και αναπάντητο ακόμα μέσα μας οριστικά το βασικό ερώτημα: Τι ήταν οι αρχαιολόγοι των περασμένων αιώνων; Κλεφτοκοτάδες που έμπαιναν σε ξένα κοτέτσια και βουτούσαν ό,τι έβρισκαν; Ή πρωτοπόροι σκαπανείς που ανέσυραν από τα βάθη της γης και τη λήθη των εκατονταετιών την ιστορία του ανθρώπου; Το ευγενές και αισιόδοξο κομμάτι του εαυτού μας κλίνει προς τη δεύτερη απάντηση.

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθυνος Σύνταξης: Στέφανος Γεωργακόπουλος