Οι ξένοι εργάτες στην πρώην Ανατολική Γερμανία

Όταν πριν από 20 χρόνια έπεσε το Τείχος του Βερολίνου, 90.000 ξένοι εργαζόμενοι βρέθηκαν ξαφνικά χωρίς δουλειά, χωρίς σπίτι και σε πλήρη ανασφάλεια.

Τι σήμαινε η νέα κατάσταση γι’ αυτούς; Τι δικαιώματα είχαν ή τι μπορούσαν να διεκδικήσουν;

Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της πρώην Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας, οι ξένοι εργάτες που απασχολούνταν στη χημική βιομηχανία, στην οδοποιία, στα σφαγεία και την αγροτική οικονομία ήταν ιδιαίτερα εργατικοί: Στα τελευταία δέκα χρόνια της ύπαρξης της DDR έστειλαν στις πατρίδες τους και τους δικούς τους 30.000 αυτοκίνητα, 60.000 πλυντήρια ρούχων και 5 εκατομμύρια ζευγάρια παπούτσια.

Άσχημες συνθήκες διαβίωσης και καταναλωτικά αγαθά αντί εμβασμάτων

Χρήματα δεν συνέφερε να εμβάσουν, διότι τα ανατολικογερμανικά μάρκα δεν είχαν μεγάλη αξία. Έτσι οι ξένοι εργαζόμενοι επένδυαν σε καταναλωτικά αγαθά και κυρίως σε ποδήλατα. Ο Βιετναμέζος Γκινγκ Βου Σον εξηγεί για ποιο λόγο: «Τίποτε απ’ αυτά δεν υπήρχε στην πατρίδα μου. Το 1976 μπορούσες να αγοράσεις στο τότε Χανόι οικόπεδο με ένα ποδήλατο. Τα ποδήλατα ήταν πολύτιμα. Σήμερα για να αγοράσεις οικόπεδο πρέπει να δώσεις δύο ή τρία αυτοκίνητα. Έτσι τότε στέλναμε ποδήλατα στο Βιετνάμ και οι γονείς μας τα πωλούσαν και ζούσαν από τα χρήματα.»

Οι συνθήκες διαβίωσης των ξένων εργατών στην τότε DDR ήταν άσχημες. Κάτι όμως που δεν ήταν άγνωστο φαινόμενο ούτε στην Δυτική Γερμανία. Οι αιτίες αυτής της κατάστασης ήταν διαφορετικές: στην μεν Ανατολική Γερμανία δεν υπήρχε η δυνατότητα πολυτέλειας ή βελτιώσεων των συνθηκών διαβίωσης, στην δε Δυτική Γερμανία ακόμη και όταν υπήρχε η δυνατότητα, οι εργαζόμενοι της δεκαετίας του ’60, ’70 και του ΄80 ζούσαν περιορισμένα, στέλνοντας τα χρήματά τους στις οικογένειές τους.

Όπως και οι λεγόμενοι «γκασταρμπάιτερ» στη Δύση, ελάχιστα πράγματα γνώριζαν για τα δικαιώματά τους. Έτσι, θέλοντας και μη, είχαν τυφλή εμπιστοσύνη στο κράτος. Το κράτος όμως δεν τους είχε εμπιστοσύνη. Οι μυστικές υπηρεσίες και πρώτη και καλύτερη η STASI είχε ειδικό τμήμα παρακολούθησης των ξένων εργαζομένων, έστω και αν προέρχονταν από σοσιαλιστικές χώρες.

Η Ταμάρα Χέντσελ, που ήταν τότε εντεταλμένη για την παροχή συμβουλών στους ξένους εργαζόμενους, θυμάται ότι ένα από τα καθήκοντά της ήταν και η παρακολούθηση της ζωής τους: «Θεωρούσα αυτό τον συνεχή έλεγχο απαράδεκτη και στυγνή κηδεμονία. Έπρεπε σταθερά να δηλώνουν ή να το γνωρίζω γιατί είναι άρρωστοι, γιατί λείπουν, με ποιον κάνουν παρέα, με ποιον αλληλογραφούν, πως διασκεδάζουν…»

Απεριόριστη παραμονή και αποζημιώσεις

Με την πτώση του Τείχους, ξαφνικά το νομικό καθεστώς των ξένων εργαζομένων στην ανατολική Γερμανία έπαψε να ισχύει. Οι ξένοι εργαζόμενοι έχασαν τη δουλειά τους και το σπίτι τους. Έπρεπε κατ` αρχήν να απαντηθεί το ερώτημα εάν ήταν με την νέα κατάσταση παράνομοι ή νόμιμοι και αυτό τους προκαλούσε φόβο και ανασφάλεια.

Η κ. Χέντσελ διηγείται ότι τότε πολλοί ακτιβιστές από το κίνημα για τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της τότε DDR πήραν υπό την προστασία τους ξένους εργαζόμενους. Η ίδια θυμάται: «Εφοδιαστήκαμε με πληροφορίες για το νομικό καθεστώς των ξένων εργατών στη Δυτική Γερμανία, για το τι θα πρέπει με την επανένωση να ισχύει κλπ. και συστήσαμε γραφεία παροχής συμβουλών, όπου μπορούσαμε.»

Τελικά στην ενωμένη πλέον Γερμανία δόθηκε στους ξένους εργαζόμενους της πρώην Ανατολικής Γερμανίας το δικαίωμα απεριόριστης παραμονής.

Οι 15.000 εξ αυτών έκαναν χρήση αυτού του δικαιώματος και έμειναν για πάντα στη ενωμένη Γερμανία.

Οι υπόλοιποι περίπου 75.000 που εξέφρασαν την επιθυμία της επιστροφής στις πατρίδες τους έλαβαν οικονομικές αποζημιώσεις ανάλογες με τα συμβόλαια που είχαν υπογράψει με την πρώην DDR.

Silke Ballweg / Βιβή Παπαναγιώτου

Υπεύθ. Σύνταξης: Σταμάτης Ασημένιος