Μπάμπι Γιαρ: H Ουκρανία τιμά την μνήμη των Εβραίων
29 Σεπτεμβρίου 2016
Η εξόντωση των Εβραίων ήταν προγραμματισμένη εδώ και καιρό, όμως οι ναζί κατακτητές του Κιέβου έψαχναν μια αφορμή. Στις 19 Σεπτεμβρίου του 1941 η Βέρμαχτ εισέβαλε στην πρωτεύουσα της τότε σοβιετικής δημοκρατίας της Ουκρανίας. Λίγες μέρες αργότερα σημείωσε μεγάλες απώλειες διότι τα στρατεύματά της μπήκαν σε κτίρια που ήταν παγιδευμένα με νάρκες. Στις 29 και 30 Σεπτεμβρίου τα SS εξόντωσαν 33.771 Εβραίους στην κοιλάδα Μπάμπι Γιαρ. 75 χρόνια αργότερα η σημερινή ανεξάρτητη Ουκρανία τιμά την μνήμη των θυμάτων της. Στην τελετή μνήμης στις 29 Σεπτεμβρίου θα παραβρεθεί και ο Γερμανός Πρόεδρος της Δημοκρατίας Γιόαχιμ Γκάουκ.
Ένα ασύλληπτο έγκλημα
«Όλοι οι Εβραίοι του Κιέβου και των περιχώρων θα πρέπει να παρουσιαστούν μέχρι τις 29 Σεπτεμβρίου του 1941 μέχρι τις 8 η ώρα» αναγραφόταν σε αφίσες που είχαν τοιχοκολληθεί. Θα έπρεπε να πάρουν μαζί τους τα έγγραφά τους, χρήματα και ρουχισμό. Όποιος δεν ακολουθούσε τη διαταγή θα τον πυροβολούσαν. Από τους 220.000 Εβραίους κατοίκους της περιοχής είχαν απομείνει μόνο 50.000. Οι άνδρες υπηρετούσαν στον Κόκκινο Στρατό, ενώ άλλοι είχαν καταφέρει να διαφύγουν και να σωθούν.
Ηλικιωμένοι, γυναίκες και παιδιά μαζεύτηκαν σε μια πλατεία όπου σήμερα βρίσκεται η στάση του μετρό Λουκγιανίβκα. Οι φρουρές από ντόπιους συνεργάτες των κατακτητών τους ανάγκασαν να διανύσουν μία απόσταση διόμισι χιλιομέτρων με τα πόδια. Όταν έφτασαν στο Μπάμπι Γιαρ οι ναζί τους διέταξαν να βγάλουν τα ρούχα τους και τους χώρισαν σε ομάδες των δέκα. Ανάμεσα στις δυνάμεις των SS ήταν και ο Κουρτ Βέρνερ, ο οποίος στη δίκη της Νυρεμβέργης είχε δηλώσει: «Οι επόμενοι Εβραίοι έπρεπε να πατήσουν πάνω στα πτώματα αυτών που είχαν ήδη σκοτωθεί». Μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου δολοφονήθηκαν εκεί περισσότεροι από 50.000 άνθρωποι. Η Βέρμαχτ στη συνέχεια προσπάθησε να εξαφανίσει τα ίχνη των ομαδικών τάφων.
Να μην επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής στο Μπάμπι Γιαρ εξοντώθηκαν συνολικά 200.000 άνθρωποι. Εκτός από τους Εβραίους και τους Ρομά οι ναζί εξόντωσαν ακόμα αιχμαλώτους πολέμου, ψυχικά ασθενείς, αντάρτες και Ουκρανούς εθνικιστές.
Ο εφιάλτης τελείωσε στις 6 Νοεμβρίου 1943 όταν ο Κόκκινος Στρατός απελευθέρωσε την πόλη σημειώνοντας όμως μεγάλες απώλειες. Μετά τον πόλεμο τα γεγονότα στο Μπάμπι Γιαρ αποτελούσαν για τη σοβιετική κυβέρνηση μία δύσκολη μνήμη. Πολύ αργότερα το ποίημα του Γεβγένι Γεφτουσένκο «Μπάμπι Γιαρ» το 1961 προκάλεσε μεγάλη δημόσια συζήτηση για το θέμα. Και μόλις το 1976 ανεγέρθηκε μνημείο για τους «σοβιετικούς πολίτες», χωρίς ωστόσο να γίνεται ιδιαίτερη μνεία στους Εβραίους ως ιδιαίτερη ομάδα θυμάτων. Αυτό άλλαξε το 1991 σχεδόν παράλληλα με την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, όταν ανεγέρθηκε ένα μνημείο ειδικά για τους Εβραίους. Αλλά και άλλα θύματα, όπως οι Ρομά, τιμήθηκαν με ξεχωριστά μνημεία.
Η Ουκρανία πάντως προετοιμαζόταν πολύ καιρό για τη φετινή τελετή μνήμης. «Θα πρέπει το μνημείο αυτό να μας θυμίζει ότι δεν πρέπει να επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος» δήλωσε ο δήμαρχος του Κιέβου Βιτάλι Κλίτσκο.
Αντρέας Στάιν (dpa) / Μαρία Ρηγούτσου