Κινδυνεύει η επάρκεια τροφίμων από την κλιματική αλλαγή;

Μέχρι το 2050 ο πληθυσμός της γης θα φτάσει τα 9 δις. κατοίκους. Για να υπάρχει επάρκεια τροφίμων για όλους θα πρέπει να αυξηθεί η γεωργική παραγωγή κατά 70%. Η κλιματική αλλαγή όμως επιδρά την ίδια ώρα αρνητικά στην εντατικοποίηση της γεωργικής παραγωγής σε ορισμένες περιοχές της γης. Το Ταμείο Διατήρησης της Βιοποικιλότητας των Φυτών (Global Crop Diversity Trust) εκτιμά ότι η μόνη λύση για να κάνουμε τα αγροτικά προϊόντα ανθεκτικά στην κλιματική αλλαγή είναι να επεξεργαστούμε τα προγονικά τους είδη. Το ταμείο ξεκίνησε μάλιστα και σχετική καμπάνια.

Απειλή η κλιματική αλλαγή

Το ρύζι, το καλαμπόκι, το σιτάρι και οι πατάτες, είναι φυτά που αντιπροσωπεύουν τα πιο σημαντικά είδη διατροφής μας. Προέκυψαν από την εξημέρωση των λεγόμενων προγονικών τους ειδών, τα οποία υπό ορισμένες συνθήκες φέρνουν μεγάλες ποσότητες σοδειάς. Εμπειρογνώμονες φοβούνται ότι οι σύγχρονες μέθοδοι πολλαπλασιασμού και διασταύρωσης των φυτών αυτών δεν εκμεταλλεύονται τις ιδιότητες που διαθέτουν τα προγονικά τους είδη για αντέξουν στην κλιματική αλλαγή. Το Ταμείο Διατήρησης της Βιοποικιλότητας των Φυτών βλέπει τη λύση στις πλούσιες γενετικές ιδιότητες των άγριων ποικιλιών τους, όπως εξηγεί ο διευθυντής του Ταμείου Κερυ Φόουλερ.

«Γνωρίζουμε», λέει, «ότι αυτά τα φυτά είναι συνήθως πολύ ανθεκτικά. Αναπτύσσονται σε συνθήκες που για τη σημερινή γεωργία θα ήταν προβληματικές. Άλλα αντέχουν στον καύσωνα και άλλα στην ξηρασία. Κι αν πιστέψουμε στα προγνωστικά των κλιματολόγων, τότε θα διαπιστώσουμε ότι πρόκειται για ιδιότητες που οι αγρότες μας θα

χρειαστούν λίαν προσεχώς».

Ο Φόουελ πιστεύει ότι μέσα στα επόμενα 50 χρόνια οι γεωργοί θα πρέπει να αντιμετωπίσουν πρωτοφανείς κλιματικές συνθήκες. Ακόμη και αύξηση της θερμοκρασίας κατά ένα βαθμό θα μπορούσε να συμβάλει στη μείωση της σοδειάς τους κατά 10%. Υπάρχει ένα είδος άγριου ρυζιού που ανθίζει τη νύχτα. Αυτή η ιδιότητα θα μπορούσε να περάσει σε άλλα είδη ρυζιού για να γίνουν πιο ανθεκτικά σε υψηλές θερμοκρασίες.

Υπάρχει ακόμη χρόνος;

Η οικονομική σημασία των άγριων φυτών υπολογίζεται σε 100 δις δολάρια το χρόνο. Παρόλα αυτά ένα ελάχιστο μόνο ποσοστό των άγριων φυτών φυλάσσεται σε τράπεζες σπόρων για μελλοντική χρήση.

Στο πλαίσιο παγκόσμιας καμπάνιας που ξεκινά το Ταμείο Διατήρησης της Βιοποικιλότητας των Φυτών καλούνται ερευνητικά κέντρα, αγροτικά ινστιτούτα, βοτανικοί κήποι και εμπειρογνώμονες να αναζητήσουν και να μαζέψουν τα προγονικά άγρια είδη 23 σημαντικών φυτών, όπως του ρυζιού, του καλαμποκιού, της πατάτας, του φασολιού και του μπιζελιού. Η καμπάνια θα διαρκέσει για 10 χρόνια, επειδή τα άγρια φυτά δεν μπορούν να καλλιεργηθούν αμέσως χωρίς να γίνουν πρώτα διασταυρώσεις.

«Πρέπει πρώτα να γίνει διασταύρωση του άγριου φυτού με ένα εξημερωμένο», λέει ο Κερυ Φόουλερ. «Μόνο τότε θα δούμε ποιές ιδιότητες διαθέτει, αν είναι δηλαδή ανθεκτικό στην ξηρασία, σε ασθένειες ή σε παράσιτα. Και μετά θα πρέπει να τα φέρουμε σε καλλιεργήσιμη μορφή. Δεν είναι όλα τα άγρια φυτά κατάλληλα για σπορά, οι αγρότες θέλουν είδη που να τους αποφέρουν μεγάλες σοδειές. Άρα πρέπει να ενσωματώσουμε τις αρχικές ιδιότητες σε νέα καλλιεργήσιμα είδη».

Τα αποτελέσματα θα φυλάσσονται σε τράπεζα δεδομένων, στην οποία πρόσβαση θα έχουν όλοι οι ενδιαφερόμενοι, και οι νέοι σπόροι θα χρησιμοποιούνται για τη καλλιέργεια φυτών ανθεκτικών στην κλιματική αλλαγή. Το ζήτημα είναι αν υπάρχει ακόμη χρόνος, αναρωτιέται ο Κερυ Φόουλερ. Γιατί ο πληθυσμός της γης αυξάνεται γρήγορα και μαζί της οι ανάγκες σε τρόφιμα και κυρίως κρεατικά. Η γεωργική παραγωγή θα πρέπει να διπλασιαστεί τα επόμενα 50 χρόνια, κι ακόμη κι αν επαληθευτούν τα συντηρητικά σενάρια για την κλιματική αλλαγή, οι γεωργοί θα έχουν δυσκολίες να κρατήσουν το σημερινό επίπεδο σοδειάς τους.

«Νομίζω ότι η κλιματική αλλαγή είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η γεωργία τα τελευταία 12.000 χρόνια», υπογραμμίζει ο Κέρυ Φόουλερ. «Το πιο αποτελεσματικό όπλο που διαθέτουμε είναι η φυσική βιοποικιλότητα των προγονικών ειδών, δηλαδή των λεγόμενων άγριων προγόνων των σημερινών φυτών. Θα γίνουν αναντικατάστατα, αν θέλουμε να εξασφαλίσουμε την τροφή των μελλοντικών γενεών».

Irene Quaile/Ειρήνη Αναστασοπούλου

Υπεύθ. σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης