Ιράν: Μεταρρυθμίσεις ή αλλαγή καθεστώτος;

Στους 12 ανερχόταν μέχρι το μεσημέρι της Πρωτοχρονιάς ο αριθμός των διαδηλωτών που έχασαν τη ζωή τους στη διάρκεια αντικυβερνητικών διαδηλώσεων στο Ιράν. Οι πορείες διαμαρτυρίας και τα επεισόδια συνεχίστηκαν για τέταρτη ημέρα σε διάφορες πόλεις της χώρας με τους διαδηλωτές να φωνάζουν αντικυβερνητικά συνθήματα.

Οι απόψεις για τα βαθύτερα αίτια των κινητοποιήσεων διίστανται. Ενώ οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν την περασμένη Πέμπτη βάζοντας καταρχήν στο στόχαστρο την οικονομική και εξωτερική πολιτική της χώρας, το Σαββατοκύριακο στράφηκαν κατά της κυβέρνησης και του καθεστώτος εν γένει. Διαμαρτύρονται οι πολίτες εντέλει κατά της ακρίβειας και της οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης του προέδρου Ροχανί ή πρόκειται για ένα γενικότερο κύμα διαμαρτυρίας κατά του καθεστώτος;

Προς μαζικές διαδηλώσεις;

«Πιστεύω ότι είναι και τα δυο», σχολιάζει πολιτικός επιστήμονας στην Τεχεράνη που λόγω των γεγονότων δεν θέλει να αποκαλύψει το όνομά του. Ο ίδιος συμμερίζεται την άποψη του αντιπροέδρου της χώρας που ισχυρίστηκε ότι οι πρώτες διαμαρτυρίες είχαν μεν στόχο να αποδυναμώσουν την κυβέρνηση, εντούτοις έχουν τη δυναμική να δημιουργήσουν ένα μαζικό ανεξέλεγκτο κίνημα. «Και ακριβώς αυτό συνέβη», λέει ο ειδικός.

Ο ίδιος ο Ροχανί φαίνεται έτοιμος να ακούσει την κριτική που ασκείται. Σε μια ελεύθερη χώρα οι πολίτες έχουν την ελευθερία της έκφρασης, αρκεί αυτή να μην συνοδεύεται από πράξεις βίας και καταστροφή δημόσιας περιουσίας, όπως είπε. Οι πολίτες όμως, σύμφωνα με τον ίδιο, δεν επικρίνουν μόνον την οικονομική πολιτική αλλά και την πολιτική αδιαφάνεια. Κατά τον ίδιο αυτό αφορά το πολιτικό σύστημα της χώρας: αν και πρόεδρος ο ίδιος δεν έχει την εξουσία να υλοποιήσει πολλές από τις μεταρρυθμίσεις που θέλει, καθώς αυτές μπλοκάρονται από άλλα όργανα. Τα τελευταία ελέγχονται συνήθως από σκληροπυρηνικούς οι οποίοι είναι κατά των μεταρρυθμίσεων του Ροχανί.

Πολλοί ιρανοί ειδικοί συμφωνούν με αυτή την ανάγνωση: οι διαμαρτυρίες των πολιτών δε στρέφονται μόνον κατά της οικονομικής πολιτικής αλλά επίσης, και κυρίως, κατά του καθεστώτος.

Μεσανατολικό και εξωτερική πολιτική

Στο επίκεντρο των διαμαρτυριών βρέθηκε αυτή τη φορά και η ιρανική πολιτική στο Μεσανατολικό. Πολλοί Ιρανοί δεν φαίνεται να δείχνουν πλέον κατανόηση για την επί της αρχής εχθρική πολιτική της Τεχεράνης έναντι του Ισραήλ, ούτε για την άνευ όρων στήριξη αραβικών κρατών και εθνοτήτων, όπως της Παλαιστίνης, της Συρίας και του Λιβάνου. Τα χρήματα που δαπανώνται για τη στήριξη των εν λόγω χωρών θα πρέπει να επενδυθούν στο ίδιο το Ιράν, φώναζαν το Σαββατοκύριακο διαδηλωτές. Πολλοί φαίνεται να αμφισβητούν πλέον ανοιχτά ακόμη και την «παραδοσιακή» εχθρότητα προς τις ΗΠΑ.

Όπως πάντα η Τεχεράνη προσπαθεί να υποβαθμίσει τις διαδηλώσεις ως «συνομωσία των εχθρών» του Ιράν. «Μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης επιχειρούν να δηλητηριάσουν τις σκέψεις των νέων μας», είπε ο Αγιατολάχ Μοβαχέντι Κερμάνι κατά την προσευχή της Παρασκευής. Η λύση που πρότεινε ο ίδιος: να μπλοκαριστεί στο διαδίκτυο η πρόσβαση σε μη φιλικούς προς την κυβέρνησης ιστότοπους.

Υπάρχουν όμως πολιτικοί στην Τεχεράνη που αξιολογούν τα γεγονότα από μια πολύ διαφορετική και πιο ρεαλιστική σκοπιά. Ο βουλευτής Αλί Τζαφαρσάντεχ διακρίνει στις διαμαρτυρίες των πολιτών ένα μήνυμα το οποίο θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη η κυβέρνηση. Με την ανάγνωση αυτή συμφωνεί ο επίσης φιλομεταρρυθμιστής πολιτικός Μαχμούντ Σαντέχι. «Πρέπει να απαντήσουμε στις αγωνίες των ανθρώπων και να μην κρυβόμαστε πίσω από θεωρίες συνομωσίας», έγραψε στο Twitter.

Σε αντίθεση με τις διαδηλώσεις που ακολούθησαν μετά τις προεδρικές εκλογές του 2009 οι σημερινές κινητοποιήσεις κατά του καθεστώτος δεν φαίνονται οργανωμένες. Σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες ξεκινούν συνήθως αυθόρμητα από μικρό αριθμό διαδηλωτών που ανεβάζουν στη συνέχεια σχετικά βίντεο και μηνύματα στο διαδίκτυο. Η κυβέρνηση πάντως έχει φροντίσει ήδη να περιορίσει την ταχύτητα των συνδέσεων στο ίντερνετ.

dpa, Κώστας Συμεωνίδης