Η αμφιλεγόμενη βραζιλιάνικη παρουσία

«Η Βραζιλία είναι μια χώρα γεμάτη φωνές» είναι το σύνθημα της φετινής έκθεσης βιβλίου στη Φρανκφούρτη, της μεγαλύτερης στον κόσμο. Η χώρα θα έστελνε 70 συγγραφείς στη Γερμανία θέλοντας να αναδείξει την πολυφωνία που υπάρχει. Για κακή της τύχη όμως, ο διασημότερος όλων, ο Πάουλο Κοέλο, αρνήθηκε την πρόσκληση λέγοντας πως πρόκειται για μια μη επαγγελματική διοργάνωση: «Από τους 70 προσκεκλημένους συγγραφείς ξέρω μόνο τους 20, τους υπόλοιπους 50 δεν τους έχω ακούσει ποτέ. Μάλλον θα πρόκειται για φίλους φίλων. Μια υπόθεση νεποτισμού».

Κριτική ασκεί και ο Πάουλο Λινς, ο μοναδικός μαύρος συγγραφέας. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στη γερμανική εφημερίδα Tagesspiegel δήλωσε πως η λίστα δεν είναι αντιπροσωπευτική. «Είμαι ο μόνος μαύρος συγγραφέας. Δεν είναι ρατσισμός αυτό;» διερωτήθηκε.

Ο διευθυντής της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου στη Φρανκφούρτη Γιούργκεν Μπόος μιλώντας στην Deutsche Welle δεν αποδέχθηκε τις κατηγορίες. «Δεν πρόκειται για ρατσισμό. Πάντα όταν γίνεται μια επιλογή κάποιοι μένουν απ΄ έξω. Στα κριτήρια ανήκουν το πόσο γνωστός είναι κάποιος, εάν έχει μεταφραστεί σε άλλες γλώσσες και ο τρόπος που παρουσιάζει τη χώρα του».

Δεν εκπροσωπούνται οι μειονότητες

Παρόμοια άποψη εκφράζει και ο πρόεδρος της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Βραζιλίας Ρενάτο Λέσα: «Η πολυπολιτισμικότητα δεν αποτέλεσε κριτήριο για εμάς. Για εμάς κριτήριο είναι η αισθητική». Ο Ρ. Λέσα εξέφρασε πάντως τη λύπη του για την απόρριψη της πρόσκλησης από τον Κοέλο.

Ο Φερνάντο Μολίκα, από την πλευρά του, θα ήθελε πολύ να δει το όνομά του στον κατάλογο των συμμετεχόντων αλλά δυστυχώς δεν είναι. Πιστεύει πάντως, ότι ο κατάλογος είναι αντιπροσωπευτικός και αντανακλά την πραγματικότητα της βραζιλιάνικης κοινωνίας. Οι περισσότεροι Βραζιλιάνοι συγγραφείς είναι πράγματι λευκοί.

Οι έγχρωμοι σπάνια παρουσιάζονται στη βραζιλιάνικη λογοτεχνική σκηνή. Αυτό συμβαίνει για τον απλούστατο λόγο ότι οι λευκοί έχουν καλύτερη πρόσβαση στην εκπαίδευση. «Όποιος θέλει να είναι κομμάτι της βραζιλιάνικης λογοτεχνικής σκηνής θα πρέπει να μπορεί να γράφει. Όποιος, όμως, είναι φτωχός στη Βραζιλία -και σε αυτούς ανήκουν κυρίως οι μειονότητες- δεν μπορεί να πάει σε καλό σχολείο, καθώς αυτά είναι συνήθως τα ιδιωτικά. Το αποτέλεσμα είναι ότι η βραζιλιάνικη λογοτεχνική σκηνή παραμένει 'λευκή'».

Μας ενδιαφέρουν οι παρόντες όχι οι απόντες...

Φλάβιο Καρνέιρο, κριτικός λογοτεχνίας, συγγραφέας και καθηγητής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Ρίο ντε Τζανέιρο, εκμυστηρεύτηκε στην Deutsche Welle ότι ο ίδιος θα είχε καταρτίσει μια άλλη λίστα. Θεωρεί, όμως, υπερβολική την κριτική που ασκείται στην οργανωτική επιτροπή για φυλετικά κριτήρια. Παράλληλα πιστεύει ότι η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης δεν είναι κατάλληλη για να αναδείξει συγγραφείς που δεν είναι τόσο αναγνωρισμένοι.

Τέλος, ο Φελίπε Λιντόζο, υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων της Ένωσης Βραζιλιάνων Εκδοτών, παραδέχεται πως η Βραζιλία είναι η χώρα της αδικίας και των ανισοτήτων. Ωστόσο στη Φρανκφούρτη βρίσκονται για να μιλήσουν με τους συγγραφείς που είναι παρόντες και όχι με αυτούς που απουσιάζουν.

Greta Hamann / Μαρία Ρηγούτσου

Υπεύθ. σύνταξης: Άρης Καλτιριμτζής