Ενισχυμένες εξουσίες για το Ευρωκοινοβούλιο

πό το 2009 το Ευρωκοινοβούλιο καθίσταται συναρμόδιο με το Συμβούλιο Υπουργών σε όλους σχεδόν τους τομείς της ευρωπαϊκής πολιτικής. Οι ευρωβουλευτές μπορούν πλέον να συναποφασίζουν ακόμα και για τις αγροτικές δαπάνες. Ωστόσο, όπως συνέβαινε και μέχρι σήμερα, δεν μπορούν να υποβάλουν δικά τους σχέδια νόμου. Αυτό το «δικαίωμα νομοθετικής πρωτοβουλίας» παραμένει αποκλειστικό προνόμιο της Κομισιόν.

Ικανοποιημένοι ευρωβουλευτές

Ο Γιο Λάϊνεν ήταν για πολλά χρόνια πρόεδρος της επιτροπής συνταγματικών υποθέσεων στο Κοινοβούλιο. Ο ίδιος δηλώνει ικανοποιημένος με τη Συνθήκη της Λισαβόνας: «Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανήκει στους κερδισμένους της μεταρρυθμιστικής συνθήκης. Μπορούμε πλέον να βλέπουμε στα μάτια τις κυβερνήσεις και το Συμβούλιο Υπουργών, που ήταν μέχρι σήμερα ήταν το πιο ισχυρό θεσμικό όργανο της ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να ψηφιστεί ευρωπαϊκή νομοθεσία, εάν δεν συναινέσει σε αυτήν το Κοινοβούλιο, δηλαδή το σώμα που εκπροσωπεί τους Ευρωπαίους πολίτες».

Η αποκαλούμενη «διαδικασία συναπόφασης» με ισότιμη συμμετοχή Κοινοβουλίου και Συμβουλίου γίνεται πλέον ο κανόνας στην ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι τα μεμονωμένα κράτη-μέλη έχουν λιγότερες δυνατότητες να τροποποιήσουν προς όφελός τους την έκδοση κοινοτικών πράξεων.

Περισσότερα δικαιώματα για τα εθνικά κοινοβούλια

Επιπλέον δικαιώματα δεν αποκτά μόνο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο- το οποίο από το 1979 εκλέγεται απευθείας από τους Ευρωπαίους πολίτες- αλλά και τα εθνικά κοινοβούλια στα κράτη-μέλη. Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας αποκτούν το δικαίωμα να ασκήσουν βέτο σε ευρωπαϊκή νομοθεσία εντός προθεσμίας οκτώ εβδομάδων και επιπλέον να προσφύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Μέχρι στιγμής πάντως δεν έχει γίνει κάτι τέτοιο και μάλλον θα αποτελούσε εξαίρεση και στο μέλλον, υποστηρίζει ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο πανεπιστήμιο Χούμπολντ του Βερολίνου Κρίστοφ Μέλερς. Ο λόγος: Σε τελική ανάλυση το εθνικό κοινοβούλιο δεν έχει λόγο να υπονομεύσει την ίδια την κυβέρνηση της χώρας ασκώντας βέτο στις Βρυξέλλες, εκτιμά ο Μέλερς.

Παρά τις όποιες βελτιώσεις που επιφέρει η Συνθήκη της Λισαβόνας είναι ακόμη νωρίς για να μιλήσουμε για «δημοκρατία σε ευρωπαϊκό επίπεδο» υποστηρίζει ο Γερμανός συνταγματολόγος: «Σταδιακά το Κοινοβούλιο μεταβάλλεται σε αμιγώς πολιτικό όργανο. Αν συγκρίνουμε όμως τη Συνθήκη της Λισαβόνας με την αρχική εκδοχή του Ευρωπαϊκού Συντάγματος, θα δούμε ότι πολλά στοιχεία δημοκρατικού ελέγχου έχουν πλέον απαλειφθεί». Ο καθηγητής Μέλερς υποστηρίζει ότι υπάρχουν ακόμη μεγάλα περιθώρια εκδημοκρατισμού στην ΕΕ, αλλά οι σχετικές προσπάθειες προσκρούουν στα ίδια τα κράτη- μέλη που δεν θέλουν να απολέσουν τη σημερινή επιρροή τους.

Ξεκινώντας από το κατώτερο επίπεδο

Το κοινοβουλευτικό έργο διευκολύνεται ακόμη περισσότερο καθώς, για πρώτη φορά, καθορίζεται με σχετική σαφήνεια ποιές αρμοδιότητες θα ασκούνται σε κάθε επίπεδο διακυβέρνησης. Η συνθήκη της Λισαβόνας κατοχυρώνει την «αρχή της επικουρικότητας», σύμφωνα με την οποία το κατώτερο επίπεδο, δηλαδή τα κράτη-μέλη, θα έχουν προτεραιότητα δράσης απέναντι στο κοινοτικό επίπεδο.

Ο ευρωβουλευτής Γιο Λάινεν σχολιάζει ως εξής τους νέους κανόνες διαφάνειας στη Συνθήκη της Λισαβόνας: «Αυτή η συνθήκη προβλέπει έναν διαχωρισμό αρμοδιοτήτων πολύ πιο αυστηρό σε σχέση με τις παλαιότερες ευρωπαϊκές συνθήκες. Γνωρίζουμε ποιοι είναι οι τομείς αποκλειστικής αρμοδιότητας της ΕΕ, για παράδειγμα η εμπορική, νομισματική και τελωνειακή πολιτική. Το μεγαλύτερο θεματικό πεδίο είναι οι παράλληλες και οι συντρέχουσες αρμοδιότητες και βεβαίως υπάρχουν θέματα που άπτονται αποκλειστικά της εθνικής αρμοδιότητας». Πάντως ο αυστηρός διαχωρισμός μπορεί να προκαλέσει και συγκρούσεις για την κατανομή αρμοδιοτήτων και για το πού υπάρχει ανάγκη ρύθμισης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οπότε ο τελικός λόγος θα ανήκει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, εκτιμά ο Γι Λάϊνεν.

«Διπλή πλειοψηφία» από το 2014

Από το 2014 θα ισχύσουν νέες διαδικασίες για τη λήψη αποφάσεων στο Συμβούλιο Υπουργών. Οι αποφάσεις θα λαμβάνονται κατά κανόνα με πλειοψηφία, ακόμα και σε ζητήματα για τα οποία σήμερα προβλέπεται ομοφωνία. Επιπλέον θα απαιτείται «διπλή πλειοψηφία» η οποία πρέπει να εκφράζει το 55% του αριθμού των κρατών μελών, αλλά και το 65% του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ. Η αρνησικυρία γίνεται πιο δύσκολη, αλλά δεν είναι αδύνατη. Η επιρροή των μεγαλύτερων κρατών-μελών ενισχύεται. Σε κάθε περίπτωση οι έντονες συγκρούσεις κατά την ψηφοφορία στο Συμβούλιο Υπουργών αποτελούν εξαίρεση, συνήθως οι εκπρόσωποι των κρατών-μελών επιδιώκουν τη συναίνεση. Ούτως ή άλλως η σκληρή διαπραγμάτευση έχει ήδη γίνει σε επίπεδο νομοπαρασκευαστικών επιτροπών με συμμετοχή της Κομισιόν και του Κοινοβουλίου και μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας.

Τα Κοινοβούλιο μεγαλώνει για τελευταία φορά

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας προβλέπεται μία μικρή αύξηση- κατά 14 συνολικά- του αριθμού των ευρωβουλευτών, που θα φτάνουν πλέον τους 750. Αυτό θα είναι και το ανώτατο όριο. Από κει και πέρα δεν θα αυξάνεται ο αριθμός των ευρωβουλευτών με κάθε νέα διεύρυνση, όπως γινόταν μέχρι σήμερα. Και η Γερμανία θα πρέπει να «θυσιάσει» μερικούς από τους 99 ευρωβουλευτές της, έτσι ώστε νε εκλεγούν οι ευρωβουλευτές των νέων κρατών-μελών, για παράδειγμα της Κροατίας.