Ελληνογερμανικό θέατρο για νέους

Το «Εργαστήρι για την Ειρήνη Μόσταρ» στην πόλη Πότσνταμ κοντά στο Βερολίνο ιδρύθηκε το 1994 όταν ακόμη η Γιουγκοσλαβία σπαρασσόταν από τον πόλεμο. Αρχικός του στόχος ήταν να συμβάλει με πολιτιστικά και κοινωνικά προγράμματα για νέους στη συμφιλίωση Κροατών, Μουσουλμάνων και Σέρβων στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Στη συνέχεια οι δραστηριότητες της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης «Μόσταρ» επεκτάθηκαν και σε άλλα κράτη της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης όπως επίσης και σε νέους που έχουν ξένες ρίζες και ζουν στην ευρύτερη περιοχή του Πότσνταμ.

Στο πλαίσιο αυτών των δραστηριοτήτων εντάσσεται και η συνεργασία με έλληνες καλλιτέχνες. Πέρυσι ο διευθυντής του «Μόσταρ» Έγκερτ Χάρντεν είχε συναντήσει σε ένα διεθνές σεμινάριο θεάτρου στη Γερμανία τον Φάνη Κατέχο, ιδρυτικό μέλος της θεατρικής ομάδας Fabrica Athens. Από αυτή τη γνωριμία προέκυψε στη συνέχεια η ιδέα για ένα ελληνογερμανικό πρόγραμμα ανταλλαγής που θα έχει ως κέντρο βάρους το θέατρο.

«Πολύ πιο ενδιαφέρον είναι το μωσαϊκό»

Όπως θυμάται ο Έγκερτ Χάρντεν, ένα από τα κίνητρα για να ξεκινήσουν τη συνεργασία ήταν «η ένταση που επικρατεί ανάμεσα στη Γερμανία και την Ελλάδα. Ένα δεύτερο κίνητρο ήταν να προσελκύσουμε σε ευρωπαϊκά προγράμματα συνεργασίας νέους από το Βερολίνο που είναι ξένης καταγωγής. Οι αντιδράσεις τους τώρα μας δικαιώνουν. Νέοι με τουρκικές ρίζες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα μου λένε γεμάτοι ενθουσιασμό πως θέλουν οπωσδήποτε να πάνε στην Αθήνα όταν την επισκεφτούμε. Και οι Έλληνες πάλι θέλουν να συνεχίσουν τα προγράμματα στο Βερολίνο. Όχι τόσο με νέους από ευκατάστατες γερμανικές οικογένειες αλλά από οικογένειες που είναι κοινωνικά αδύναμες.»

Όντως, αυτή η προσέγγιση εκφράζει και τα μέλη της Fabrica Athens, όπως επιβεβαιώνουν σχεδόν με μία φωνή ο Μπάμπης Γραμματικός, ο Μπάμπης Λουκόπουλος και ο Φάνης Κατέχος, οι οποίοι κατά καιρούς περιοδεύουν σε προσφυγικούς καταυλισμούς στην Ελλάδα δίνοντας ως κλόουν παραστάσεις για προσφυγόπουλα. «Δεν μας ενδιαφέρει το μονόχρωμο πλακάκι», προσθέτει η σκηνοθέτις και ηθοποιός Βίκυ Κυριακουλάκου από το θέατρο Nova Melancholia, «πολύ πιο ενδιαφέρον είναι το μωσαϊκό. Και το Βερολίνο έχει πάρα πολύ αυτό το μωσαϊκό.»

«Το μόνο που μένει είναι το ανθρώπινο»

Στο Βερολίνο οι καλλιτέχνες από την Ελλάδα επισκέφτηκαν θέατρα, πολιτιστικούς θεσμούς και συλλόγους της πόλης και είχαν την ευκαιρία να οργανώσουν εργαστήρια με νέους ξένης καταγωγής – κυρίως τουρκικής. Όπως διαπίστωνε κανείς παρακολουθώντας τις εργασίες, δεν υπήρξε κανένα πρόβλημα στη συνεργασία. Ανάλογες εμπειρίες αποκομίζει ο σκηνοθέτης Φάνης Κατέχος κάθε φορά που συνεργάζεται με άτομα από άλλες εθνικότητες: «Το μόνο που μένει είναι το ανθρώπινο. Αυτό που αντιλαμβανόμαστε κάθε φορά είναι η ρίζα του ανθρώπου και τα συναισθήματά του που είναι κοινά σε όλο τον κόσμο: αυτό που νιώθω, αυτό που θέλω να εκφράσω, η συστολή μου που θέλω να φύγει – είναι κάτι που το έχουμε όλοι οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο. Οπότε, όλα τα άλλα φεύγουν πολύ γρήγορα – από που κατάγομαι, ποιος είμαι, ποια είναι η θρησκεία μου.»

Μέρος των ασκήσεων στο εργαστήρι είχε σχέση και με το πώς εμπιστευόμαστε τους άλλους. Έτσι ένας από τους έλληνες ηθοποιούς οδηγούσε κάποιον που είχε κλειστά τα μάτια πάνω σε ένα τραπέζι. Στη συνέχεια τον έπειθε να πέσει με την πλάτη προς τα πίσω όχι όμως για να καταλήξει στο πάτωμα αλλά στην αγκαλιά των νέων που στέκονταν πλάι στο τραπέζι με απλωμένα χέρια.

Περφόρμανς στο Αλεξάντερπλατς

Υπήρξαν πάλι ασκήσεις ρυθμού, έκφρασης, δημιουργικότητας, ασκήσεις που δείχνουν με ποιον τρόπο δεν κρυβόμαστε πίσω από μια μάσκα αλλά φανερώνουμε τον εαυτό μας στους άλλους. Στο πλαίσιο αυτών των ασκήσεων η ομάδα έδωσε μια περφόρμανς στο «ρολόι του κόσμου» που βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του Βερολίνου Αλεξάντερπλατς. Ο κάθε ηθοποιός έπαιρνε έναν νέο ή μια νέα αγκαζέ, και αφού απομακρύνονταν αρκετά, το κάθε ζευγάρι επέστρεφε τραγουδώντας και από ένα διαφορετικό τραγούδι. Περιστρεφόμενοι όλοι μαζί γύρω από το «ρολόι του κόσμου» σιγά σιγά άρχιζαν να τραγουδούν ένα, κατά κάποιο τρόπο, κοινό τραγούδι. Όπως παραδέχεται ο τουρκικής καταγωγής 20χρονος Έρερ, «στην αρχή ντρέπεσαι, αλλά όταν άρχισε να ενώνεται ξανά η ομάδα έπαιρνες θάρρος και τα περίεργα βλέμματα του κόσμου σε άφηναν αδιάφορο. Όταν είσαι μια ομάδα έχεις ενότητα και δεν ασχολείσαι με τις προκαταλήψεις και για το τι σκέπτεται ο κόσμος για σένα.»

Το επόμενο βήμα αυτής της ελληνογερμανικής συνεργασίας είναι μια επίσκεψη των νέων από το Βερολίνο τον Δεκέμβριο στην Αθήνα. Ενώ αργότερα προγραμματίζεται ένα πρόγραμμα ανταλλαγής 12 νέων από την Ελλάδα και 12 από τη Γερμανία οι οποίοι ενδιαφέρονται για το θέατρο. Τη χρηματοδότηση των ανταλλαγών αναλαμβάνει, όπως και τώρα, το γερμανικό υπουργείο Οικογένειας και Νεολαίας. Απώτερος στόχος του Έγκερτ Χάρντεν είναι, εφόσον συσταθεί, όπως πιθανολογείται, το «Ελληνογερμανικό Ίδρυμα Νεολαίας» τον επόμενο χρόνο, το πρόγραμμα ανταλλαγής νέων που ενδιαφέρονται για το θέατρο να πάρει μόνιμη μορφή.

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο