Αυστηροί κανόνες για τα παράγωγα

Πρόκειται για χρηματοοικονομικά εργαλεία με αξία που δεν υφίσταται τη στιγμή της συναλλαγής, αλλά αναμένεται να προκύψει στο μέλλον. Αγοράζοντας παράγωγο προϊόν ο επενδυτής στοιχηματίζει σε μία μελλοντική τιμή μετοχής, συναλλαγματικής ισοτιμίας ή πρώτης ύλης, επιδιώκοντας το μέγιστο δυνατό κέρδος.

Η «κεντρική εκκαθάριση παραγώγων»

Εξειδικευμένη μορφή παραγώγου είναι η «Σύμβαση αντιστάθμισης κινδύνου πιστοληπτικής ικανότητας» ή απλώς Σι Ντι Ες (CDS - Credit Default Swaps), που χρησιμοποιήθηκε για τη διαχείριση δανειακών κινδύνων μετά την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωζώνη. Μετά την ελληνική κρίση δανεισμού οι ευρωβουλευτές συνειδητοποιούν ότι τα παράγωγα ευνοούν την κερδοσκοπία και ζητούν μέτρα, αρχίζοντας από την αποκαλούμενη «κεντρική εκκαθάριση παραγώγων». Τί ακριβώς σημαίνει αυτό; ρωτάμε τον Γερμανό ευρωβουλευτή Μπούρκχαρντ Μπαλτς, εκπρόσωπο των Χριστιανοδημοκρατών για χρηματοοικονομικά θέματα.

«Αυτό σημαίνει πολύ απλά ότι μία κεντρική αρχή θα πρέπει να διαχειρίζεται τα παράγωγα, ώστε να εξασφαλίζει τη μέγιστη δυνατή διαφάνεια» δηλώνει ο Γερμανός ευρωβουλευτής στην Deutsche Welle. «Δεν είναι απαραίτητο να γίνει αυτό από τις Βρυξέλλες, μπορεί να γίνει και αλλού στην Ευρώπη. Αρκεί να γίνει. Η κεντρική διαχείριση αποτελεί κύριο αίτημα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου...»

«Δεν μπορείς να πουλήσεις κάτι που δεν κατέχεις...»

Ήδη στο ρωμαϊκό δίκαιο η θεμελιώδης αρχή των συναλλαγών ήταν ότι «δεν μπορείς να πουλήσεις κάτι που δεν κατέχεις...». Αλλά στην πληθωρική δεκαετία του ογδόντα τα παράγωγα προϊόντα ανέτρεψαν τις παραδοσιακές αρχές, υποσχόμενα μεγάλα κέρδη και διασκεδαστικά κερδοσκοπικά παιχνίδια. Γιατί όμως έπρεπε να φτάσουμε μέχρι τη σημερινή κρίση για να θεσπίσουμε κανόνες;

«Πράγματι, καλός ο συσχετισμός με το ρωμαϊκό δίκαιο. Τώρα, για το πώς φτάσαμε ως εδώ, τί να σας πω... Κατά βάση αυτά τα προϊόντα είχαν και θετικές συνέπειες, για παράδειγμα ως στρατηγική εξασφάλισης απέναντι σε μελλοντικές μεταβολές τιμών, ιδιαίτερα σε αγοραπωλησίες πρώτων υλών. Ωστόσο είναι γεγονός ότι ευνοούν την κερδοσκοπία. Θα ήταν καλύτερα να είχαμε προβλέψει κανόνες πριν ξεσπάσει η ελληνική κρίση, εδώ πρέπει να κάνουμε και την αυτοκριτική μας, αλλά είναι σημαντικό να κάνουμε μία αρχή, έστω και τώρα» τονίζει ο Γερμανός ευρωβουλευτής...

Υπάρχει όμως και η άλλη άποψη: ότι τα παράγωγα δεν προκαλούν κρίση, αλλά απλώς επιτείνουν προβλήματα που ήδη υπάρχουν και κρύβονται «κάτω από το χαλί». Ο ευρωβουλευτής της Ν.Δ. Θεόδωρος Σκυλακάκης συμφωνεί με τη θέσπιση νέας νομοθεσίας, αλλά υποστηρίζει ότι οι «κακοί κερδοσκόποι» είναι απλώς η εύκολη δικαιολογία των αποτυχημένων πολιτικών...

«Θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί, όταν μπαίνουμε στη λογική της κερδοσκοπίας» δηλώνει ο Έλληνας ευρωβουλευτής στην Deutsche Welle. «Πολλές φορές τη χρησιμοποιούμε ως υποκατάστατο των δικών μας αδυναμιών. Θα έλεγα ότι αν κοιτάξουμε τις ευθύνες για την ευρωπαϊκή κρίση, που ζούμε σήμερα, το 90% είναι δημοσιονομική απειθαρχία και χαλαρότητα ή ευκολία να ξοδεύουμε λεφτά που δεν έχουμε και να στέλνουμε τον λογαριασμό στους ψηφοφόρους του μέλλοντος και το 10% είναι όλα τα υπόλοιπα».

Οι αποτυχημένοι χειρισμοί στην Ελλάδα

Αν είναι έτσι τα πράγματα, τότε στην περίπτωση της Ελλάδας θα πρέπει να δεχθούμε ότι η σημερινή κρίση οφείλεται σε αποτυχημένους χειρισμούς των τελευταίων δέκα ή έντεκα χρόνων, δηλαδή από την είσοδό μας στην Ευρωζώνη μέχρι και σήμερα...

«Όταν φτάνεις σε δημόσιο χρέος 115% και σε τόσο υψηλό έλλειμμα είναι προφανές ότι αυτά δεν έγιναν εξαιτίας των παραγώγων, αλλά έγιναν διότι λαμβάνονταν αποφάσεις για να δαπανηθούν χρήματα και γίνονταν προβλέψεις αποπληρωμής που δεν ήταν ρεαλιστικές. Εγώ πιστεύω ότι οι αγορές αντιδρούν με πανικό και με έλλειψη φρόνησης και ορθολογισμού στις αντιφατικές πληροφορίες που δέχονται όταν κλονίζονται μεγάλες βεβαιότητες που είχαν. Και μία μεγάλη βεβαιότητα που είχαν ήταν ότι το λεγόμενο χρέος κυρίαρχων κρατών είναι ένα σίγουρο πράγμα...»

Γιάννης Παπαδημητρίου, Στρασβούργο

Υπεύθ. σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης