Από την τρικομματική συναίνεση στην πεντακομματική πολυχρωμία

Το συντηρητικό στρατόπεδο

Από τον Κόνραντ Αντενάουερ μέχρι την Άγκελα Μέρκελ, η Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU) είναι ο πολιτικός σχηματισμός που έχει κυβερνήσει το μεγαλύτερο διάστημα την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας. Με την μόνιμη υποστήριξη του αδελφού κόμματος της Χριστιανοκοινωνικής Ένωσης της Βαυαρίας (CSU), η CDU κατάφερε να αναδείξει τους πέντε από τους οκτώ μεταπολεμικούς καγκελάριους της χώρας. Το σημερινό χριστιανοδημοκρατικό στρατόπεδο έχει τις ρίζες του στο προπολεμικό καθολικό Κόμμα του Κέντρου (Zentrumspartei). CDU και CSU συνιστούν τον «συντηρητικό πολιτικό χώρο» στο κομματικό φάσμα της Γερμανίας. 

Ως κόμματα εξουσίας που φιλοδοξούν να εκφράσουν όσο γίνεται περισσότερα κοινωνικά στρώματα ομάδες πληθυσμού (Volksparteien), αναζητούν τα μάξιμουμ της πολιτικής συναίνεσης. Ο προσφιλής τους κυβερνητικός εταίρος είναι το Κόμμα των Ελευθέρων Δημοκρατών (FDP), με το οποίο συγκυβέρνησαν επί 31 χρόνια. Όταν χρειαστεί οι Χριστιανοδημοκράτες συγκυβερνούν και με τους μεγάλους αντιπάλους τους, τους Σοσιαλδημοκράτες (SPD). Το έπραξαν μια φορά στα τέλη της δεκαετίας του 60`, το κάνουν και τώρα, μετά τις εκλογές του 2005, στις οποίες κανένα από τα δύο μεγάλα κόμματα δεν κατάφερε με τους παραδοσιακούς του εταίρους να διασφαλίσει κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Οι Σοσιαλδημοκράτες

Περίπου 20 χρόνια κυβέρνησε τη Γερμανία το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD), αναδεικνύοντας τρεις καγκελαρίους: Τον Βίλι Μπραντ, τον Χέλμουτ Σμιτ και τον Γκέρχαρντ Σρέντερ. Το SPD είναι το αρχαιότερο κόμμα της χώρας και έχει τις ρίζες του στο εργατικό κίνημα του 19ου αιώνα. Στην περίοδο του εθνικοσοσιαλισμού το SPD τέθηκε εκτός νόμου και πολλά στελέχη του οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μετά τον πόλεμο οι Σοσιαλδημοκράτες έμειναν κατ` αρχήν ιδεολογικά προσηλωμένοι στην πολιτική εκπροσώπηση του εργατικού κινήματος, χωρίς ελπίδες να κατακτήσουν την εξουσία. Το 1959, με το «πρόγραμμα του Godesberg» το SPD μεταλλάσσεται σε σοσιαλδημοκρατικό κόμμα εξουσίας, κάνοντας ένα μεγάλο άνοιγμα σε άλλες κοινωνικές ομάδες και στρώματα.

Το άνοιγμα στον «μεσαίο χώρο» έφερε 8 χρόνια αργότερα τους «κόκκινους» στην εξουσία. Αρχικά (1967-1969), συγκυβέρνησαν με τους Χριστιανοδημοκράτες του καγκελαρίου, Κουρτ Κίζινγκερ και από το 1969 έως τον Οκτώβριο του 1982 ηγήθηκαν ενός κυβερνητικού συνασπισμού με το Κόμμα των Ελευθέρων Δημοκρατών. Επανήλθαν στην εξουσία μετά από 16 χρόνια, στα οποία κυριάρχησε η μορφή του χριστιανοδημοκράτη Χέλμουτ Κολ. Το 1998 οι Σοσιαλδημοκράτες επικράτησαν στις εκλογές. Με τον Γκέρχαρντ Σρέντερ, επικεφαλής ενός συνασπισμού με τους Πράσινους κυβέρνησαν μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2005.

Πράσινοι «εναλλακτικοί»

Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 80`, οι Σοσιαλδημοκράτες δεν είχαν πολλές εναλλακτικές λύσεις στην επιλογή κυβερνητικού εταίρου. Έπρεπε να επιλέξουν μεταξύ ενός «μικρού συνασπισμού» με τους Φιλελεύθερους και ενός «μεγάλου συνασπισμού» με τους Χριστιανοδημοκράτες. Τον Οκτώβριο του 1983 έγινε μια μικρή επανάσταση στο μέχρι τότε τρικομματικό πολιτικό σύστημα της Γερμανίας και στα κοινοβουλευτικά ήθη. Το Κόμμα των Πρασίνων (Die Grüne) ξεπέρασε το όριο του 5% και εκπροσωπήθηκε στο Κοινοβούλιο. Τα κοινοβουλευτικά έδρανα είδαν για πρώτη φορά μακρυμάλληδες βουλευτές με πλεκτά πουλόβερ και αθλητικά παπούτσια που δεν έπαιρναν πολύ σοβαρά το πρωτόκολλο του Bundestag. Οι Πράσινοι ήταν «τέκνο» των νέων κοινωνικών κινημάτων που αναπτύχθηκαν στη δεκαετία του 70`. Προέτασσαν την οικολογία, την ειρήνη, τον αφοπλισμό, την κατάργηση των πυρηνικών εργοστασίων και την ισότητα των φύλων. Οι πρώτες συνεργασίες με τους Σοσιαλδημοκράτες έγιναν σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Ακολούθησε ο σχηματισμός κυβέρνησης «ερυθροπράσινου» συνασπισμού στο κρατίδιο της Έσσης με υπουργό Περιβάλλοντος τον Γιόσκα Φίσερ. Μετά τις εκλογές του 1998 Σοσιαλδημοκράτες και Πράσινοι σχηματίζουν για πρώτη φορά σε ομοσπονδιακό επίπεδο συμμαχική κυβέρνηση, υπό τον Γκέρχαρντ Σρέντερ.

Οι Φιλελεύθεροι

Η αναβάθμιση του πολιτικού ρόλου των Πρασίνων συντελείται όλα αυτά τα χρόνια σε βάρος του ρόλου των Ελευθέρων Δημοκρατών που χάνουν το «μονοπώλιο» του κυβερνητικού εταίρου που είχαν σε όλες σχεδόν τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις της Γερμανίας. Το FDP θεωρείται παραδοσιακό φιλελεύθερο κόμμα, στο πλαίσιο του οποίου λειτουργούν διάφορες τάσεις, που διαμορφώνουν κάθε φορά το εκλογικό και κυβερνητικό προφίλ του κόμματος. Σήμερα το «πάνω χέρι» έχουν οι νεοφιλελεύθεροι. Δίνουν έμφαση στον περιορισμό της κρατικής παρέμβασης, στις ιδιωτικοποιήσεις, στη μείωση των φορολογικών συντελεστών. Κάποια εποχή δεν δίστασαν να αυτοχαρακτηριστούν «κόμμα των πολιτών που αμείβονται καλά».

Η Αριστερά

Το γερμανικό κομματικό σύστημα μόλις που είχε καταφέρει να ενσωματώσει τους Πράσινους και ήλθε αντιμέτωπο με μια νέα πρόκληση: το Κόμμα της Αριστεράς (Die Linke). Είναι ο σημαντικότερος ανταγωνιστής των Σοσιαλδημοκρατών στα «ασθενή κοινωνικά στρώματα» και οι δημοσκοπήσεις του δίνουν σήμερα διψήφια ποσοστά. Προέκυψε από το Κόμμα του Δημοκρατικού Σοσιαλισμού (PDS), που είναι το διάδοχο πολιτικό σχήμα του καθεστωτικού Ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος της Ανατολικής Γερμανίας (SED). Οι πολιτικές του αναφορές περιορίστηκαν τα 15 πρώτα χρόνια μετά την επανένωση στις περιοχές της πρώην Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Πρόσβαση στη Δύση απέκτησε η Αριστερά μετά την ενοποίησή της με την συνδικαλιστική κίνηση «Εναλλακτική Επιλογή υπέρ της Κοινωνικής Δικαιοσύνης» (WASG) του Όσκαρ Λαφοντέν. Έκτοτε διασφάλισε την εκπροσώπησή της και σε τέσσερα κρατιδιακά κοινοβούλια.

Η άκρα Δεξιά

Στην σχεδόν 60χρονη ιστορία της Ομοσπονδιακής Γερμανίας αισθητή έκανε κατά διαστήματα την παρουσία της και η άκρα Δεξιά. Κύριος εκπρόσωπός της θεωρείται το Εθνικό Δημοκρατικό Κόμμα (NPD), το οποίο εκπροσωπήθηκε στη δεκαετία του 60` σε πολλά περιφερειακά κοινοβούλια, χωρίς ωστόσο να διασφαλίσει ποτέ την είσοδό του στο Bundestag. Σήμερα εκπροσωπείται στην τοπική βουλή της Σαξονίας. Πριν από μερικά χρόνια το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας απέρριψε την προσφυγή της Γερμανική κυβέρνησης για την απαγόρευση του NPD, ωστόσο το ζήτημα εξακολουθεί να απασχολεί την πολιτική αλλά και τις υπηρεσίες ασφαλείας.