To "άδειο μου πακέτο" στην Ρinakothek der Moderne

Μετά το τελευταίο τσιγάρο η μοίρα του πακέτου είναι γνωστή και σε κάθε περίπτωση που θέλει το λαϊκό άσμα: «στο άδειο μου πακέτο απόψε μπήκες…». Τσαλακωμένο πατημένο, παρατημένο καταλήγει στα αζήτητα. Ο σχεδιασμός των πακέτων όμως έχει πίσω του μεγάλη παράδοση. Πολλά από αυτά έχουν γράψει ιστορία. Εκατοντάδες τέτοια δείγματα γραφικών θησαυρών έχει συγκεντρώσει στις αποθήκες της η Pinakothek der Moderne στο Μόναχο. Ο Christoph Richter που είχε την ευκαιρία να τη δει σημειώνει ότι για δεκαετίες ήταν το όχημα για να μεταφερθούμε σε κόσμους άλλους, μέσω των διαφημίσεων, από τότε που και η ίδια η διαφήμιση έκανε τα πρώτα της βήματα.

Δείγματα άλλων εποχών

‘Overstolz’ Batshari Massary Perle ή μάρκα Moslem της εταιρίας Problem είναι ονόματα γνωστά μόνο στους εξαιρετικά μυημένους. Και είναι μόνον ένα μικρό μέρος από τα χιλιάδες πακέτα τσιγάρων που έχει το τμήμα design στην Pinakothek der Moderne στο Μόναχο.

Άριστη γνώστης της ιδιαίτερης αυτής συλλογής είναι η Corrina Rösner. «Το πακέτο τσιγάρων είναι η προβολή ονείρων, εκείνων που θέλουν να επισκεφτούν μακρινές χώρες. Που ενδιαφέρονται για εξωτικούς τόπους. Έτσι βλέπεις σε ένα πακέτο τσιγάρων τη φιγούρα της Μάτα Χάρι, η μιας μελαχρινής καλλονής με ημικαλυμμένο το πρόσωπο. Καταλαβαίνεις αμέσως: είναι τα όνειρα των ανθρώπων γύρω στο 1900».

Θησαυροί design

Σήμερα βεβαίως δεν κυκλοφορούν αλλά είναι αδιάψευστα δείγματα της πορείας που έχει κάνει το design στο πέρασμα των χρόνων. Ο διευθυντής της Νέας Συλλογής της Πινακοθήκης Florian Hufnagel σημειώνει ότι «το πακέτο τσιγάρων είναι μέρος από τη θεματολογίας του design γραφικών. Όταν κάνουμε κάποια έκθεση, αναζητούμε από το απόθεμα που έχουμε συγκεντρώσει εκείνα τα κομμάτια που ταιριάζουν στο θέμα της έκθεσης. Και εκθέτουμε τα πακέτα τσιγάρων όχι μόνο στη δική μας πινακοθήκη, αλλά πηγαίνουν σε όλο τον κόσμο».

«Είσαι εντελώς μανόλι»

Ο καπνός ήταν αρχικά είδος πολυτελείας. Αρχικά πωλούνταν χύμα μέχρι την πρώτη δεκαετία του προηγούμενου αιώνα όταν έκαναν την εμφάνισή τους συσκευασίες, πακέτα τσιγάρων. Στην πορεία εξελίχτηκαν σε δείγμα ‘στάτους’ ή στάσης ζωής για τον κάτοχό τους. Στη Γερμανία η γνωστότερη βιομηχανία, μέχρι που έκλεισε στη ναζιστική εποχή, ήταν η «Μανόλι». Τα τσιγάρα της ήταν τόσο βαριά που ακόμα και ο πιο θεριακλής καπνιστής αισθάνονταν με την πρώτη τζούρα ζαλάδα. Έτσι είχε μείνει στους Βερολινέζους η λαϊκή ρήση για όποιον είχε θολούρα στο μυαλό «είσαι εντελώς μανόλι». Έμεινε μέχρι σήμερα στο μελοποιημένο ποίημα του Kurt Tucholsky το 1920.