Civitella και Δίστομο: διακρατικά και ανθρώπινα διλήμματα

Το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο της Ιταλίας επιβεβαίωσε προηγούμενη απόφαση ιταλικού δικαστηρίου που επιδίκαζε στους συγγενείς των θυμάτων της Τσιβιτέλα γερμανικές αποζημιώσεις. Και πριν από λίγες μέρες το Εφετείο της Φλωρεντίας, όπου σημειωτέον το γερμανικό δημόσιο διαθέτει ακίνητη περιουσία, αποφάσισε ότι οι συγγενείς των θυμάτων του Διστόμου, στους οποίους η ελληνική δικαιοσύνη έχει επιδικάσει επίσης γερμανικές αποζημιώσεις, έχουν το δικαίωμα να κάνουν εκτελεστή αυτή την απόφαση και στην Ιταλία, αφού δεν γίνεται στην Ελλάδα.

Διλήμματα επί διλημμάτων

Γερμανία, Ιταλία και Ελλάδα σχοινοβατούν σε ένα πεδίο διλημμάτων. Από τη μια οι τρομερές εικόνες των θυμάτων, γυναικόπαιδων ως επί το πλείστον, αδικοχαμένων που δεν δικαιώθηκαν ακόμα, και τα αιτήματα των επιζώντων και των συγγενών. Εικόνες ρωμαλέες που μαγνητίζουν τη συνείδηση και ερεθίζουν τα αισθήματά μας για το δίκιο και την αποπληρωμή του χρέους. Κι από την άλλη 65 χρόνια μετά μια Γερμανία εντελώς διαφορετική, μια προηγμένη δημοκρατία στην καρδιά της Ευρώπης, που ως κρατική υπόσταση θέλει πια ένα τέλος στις διεκδικήσεις του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου. Που δικαιολογημένα ανησυχεί, αν ξεκινήσουν δεκάδες χιλιάδες δίκες σε βάρος της. Αλλά και που αμέλησε τις δεκαετίες που πέρασαν, όσο ο πόλεμος ήταν ακόμα πολύ πιο νωπός, να αποζημιώσει η ίδια τα θύματα. Και που επικαλείται σήμερα την αρχή της ετεροδικίας, βάσει της οποίας ιδιώτες δεν μπορούν να προσφύγουν στη δικαιοσύνη της χώρας τους σε βάρος μιας άλλης χώρας. Αλλά και η άλλη πλευρά επικαλείται τον ειδεχθή χαρακτήρα των ναζιστικών εγκλημάτων και θυμίζει ότι μετά τις δίκες της Νυρεμβέργης θεωρείται δεδομένο ότι ιδιώτες έχουν το δικαίωμα αποζημιώσεων για τα συγκεκριμένα αυτά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

Η στάση του πατέρα

Και οι κυβερνήσεις των τριών φίλων πλέον χωρών που δεν θέλει η μια να στενοχωρήσει την άλλη; Πρόσφατα μόλις στην Τεργέστη οι υπ. Εξωτερικών Γερμανίας και Ιταλίας Σταϊνμάγερ και Φρατίνι συμφώνησαν τη σύσταση μικτής επιτροπής ιστορικών που θα μελετήσει χωρίς προκαταλήψεις τη γερμανοϊταλική πολεμική ιστορία. Να πώς σχολίασε την εξαγγελία η Süddeutsche Zeitung του Μονάχου: «Τι να σου κάνει μια επιτροπή ιστορικών; Σε τέτοιες περιπτώσεις, όπου εμπλέκονται νομικές διεκδικήσεις και εθνικές ευαισθησίες, οι ιστορικοί μπορούν ίσως να γνωμοδοτήσουν ή να βοηθήσουν στη σύνταξη σχολικών εγχειριδίων. Αλλά μπορεί κανείς να κλείσει έτσι πληγές; Μάλλον όχι.» Αυτά η γερμανική εφημερίδα. Αλλά, σκεφτόμαστε τώρα, μήπως μπορούν τα χρήματα να επουλώσουν τις πληγές; Ο πατέρας που είχε περάσει από στρατόπεδο συγκέντρωσης ούτε να ακούσει δεν ήθελε, όταν του ανέφερα στο τηλέφωνο το ενδεχόμενο κάποιας αποζημίωσης. Θα την εξελάμβανε ως προσβολή, ως περιττή χειρονομία που δεν θα μπορούσε πια ούτε να αποζημιώσει ούτε να φέρει πίσω τα χαμένα χρόνια. Και κάποια στιγμή έφυγε χωρίς συντάξεις και χωρίς ομοβροντίες, αλλά παρ’ όλα αυτά υπερήφανος.