1. Μετάβαση στο περιεχόμενο
  2. Μετάβαση στο κύριο μενού
  3. Μετάβαση σε περισσότερους ιστοτόπους της DW

70 χρόνια από την εξέγερση της Βαρσοβίας

1 Αυγούστου 2014

Ένα χρόνο μετά την εξέγερση στο γκέτο της Βαρσοβίας ακολούθησε την 1η Αυγούστου του 1944 η εξέγερση 53.000 Πολωνών που θέλησαν να αποτινάξουν τον ναζιστικό ζυγό. Οι ναζί απάντησαν με περίπου 200.000 νεκρούς.

https://p.dw.com/p/1CmyI
Εικόνα: Museum Warschauer Aufstand 1944 in Warschau

Λίγους μήνες πριν εισέλθει θριαμβευτικά ο Κόκκινος Στρατός στην Βαρσοβία, περίπου 53.000 εξεγέρθηκαν την 1η Αυγούστου του 1944 κατά των ναζί με την ελπίδα ότι θα κατάφερναν να τους διώξουν μια ώρα αρχύτερα από την Πολωνία. Η εξέγερση έχει καταγραφεί στη συλλογική συνείδηση των Πολωνών ως σύμβολο μιας ισχυρής και ανεξάρτητης Πολωνίας.

Μετά την εξέγερση στη Βαρσοβία η ηγεσία της πολωνικής αντίστασης περίμενε ότι οι Σοβιετικοί που βρίσκονταν με τα στρατεύματά τους στην δεξιά όχθη του Βιστούλα θα παρενέβαιναν για να βοηθήσουν. Όμως ο Στάλιν δεν είχε κανένα συμφέρον από μια νίκη των ενόπλων Πολωνών, τους οποίους φοβόταν μήπως σχηματίσουν μετά από ενδεχόμενη νίκη τους κατά των Γερμανών, μια αντικομουνιστική κυβέρνηση. 63 μέρες διήρκησαν οι εχθροπραξίες από σπίτι σε σπίτι.

Οι γερμανοί στρατιώτες παρά την αρχική τους υποχώρηση στην παλιά πόλη έπνιξαν την εξέγερση στο αίμα. Όταν τον Ιανουάριο του 1945 οι Σοβιετικοί πέρασαν τον ποταμό Βιστούλα βρήκαν στα ερείπια μόλις 1.000 επιζώντες. Κατά τη διάρκεια της εξέγερσης, τα SS προχώρησαν σε μαζικές εκτελέσεις και μετέφεραν δεκάδες χιλιάδες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Υπολογίζεται ότι στην εξέγερση της Βαρσοβίας έχασαν τη ζωή του περίπου 200.000 άνθρωποι, οι περισσότεροι άμαχοι.

Βαρσοβία, 1η Αυγούστoυ 1944
Βαρσοβία, 1η Αυγούστoυ 1944Εικόνα: Museum Warschauer Aufstand 1944 in Warschau

Πόσος ηρωισμός έχει τελικά νόημα, αναρωτιούνται σήμερα πολλοί Πολωνοί. Ο νεαρός δημοσιογράφος Πιότρ Ζίχοβιτς προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στην πολωνική κοινή γνώμη με το βιβλίο του «Παραλογισμός 1944», στο οποίο χαρακτήρισε την εξέγερση «θυσία χωρίς λόγο». Οι περισσότεροι πολωνοί ιστορικοί είναι συγκρατημένοι υποστηρίζοντας ότι δεν μπορούμε να κρίνουμε αυτή την πράξη απελπισίας με σημερινά κριτήρια. Κατά την άποψή τους θα μείνει αναπάντητο το ερώτημα για το νόημα της εξέγερσης κατά των ναζί.

1944 – 1989

Φέτος, 70 ακριβώς χρόνια μετά την εξέγερση της 1η Αυγούστου του 1944, το ενδιαφέρον για το ιστορικό αυτό γεγονός είναι μεγαλύτερο όσο ποτέ. Το νέο στοιχείο είναι ωστόσο η ιστορική σύνδεση μεταξύ δύο ορόσημων της νεότερης πολωνικής ιστορίας. «Χωρίς τα θύματα της εξέγερσης του 1944 δεν θα φθάναμε πιθανότατα ποτέ στην ειρηνική επανάσταση του συνδικάτου 'Αλληλεγγύη' το 1989», λέει ο Γιάτσεκ Ουκιέλσκι από το Μουσείο για την Εξέγερση στη Βαρσοβία. Όμοιες απόψεις διατυπώνονται συχνά στα πολωνικά μέσα ενημέρωσης. «Η δημόσια συζήτηση δείχνει ότι οι Πολωνοί έχουν διδαχθεί από την ιστορία τους», λέει ο υπεύθυνος του μουσείου και προσθέτει: «Λόγω του τραύματος του 1944 καμία αντιπολίτευση δεν ήθελε να επιτρέψει νέα θύματα υπέρ της ελευθερίας».

Έκθεση για την εξέγερση στη Βαρσοβία (2014)
Έκθεση για την εξέγερση στη Βαρσοβία (2014)Εικόνα: DW/M. Wisniewski

Όσο έντονα κι αν διεξάγεται η δημόσια συζήτηση για το νόημα της εξέγερσης στη Βαρσοβία η σημερινή επέτειος θα γιορταστεί χωρίς τυμπανοκρουσίες. Σήμερα το απόγευμα, στις 17:00, την ώρα που ξεκινούσε η εξέγερση πριν από 70 χρόνια, η πρωτεύουσα θα τηρήσει ενός λεπτού σιγή. Άνθρωποι, αυτοκίνητα, λεωφορεία και τραμ θα σταθούν για ένα λεπτό, τιμώντας τους ήρωες που έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία.

Rosalia Romaniec / Στέφανος Γεωργακόπουλος