50 χρόνια από τη γέννηση της ενωμένης Ευρώπης

Η ενωμένη Ευρώπη έχει γίνει πια καθημερινότητα. Πολλοί και κυρίως νεαρής ηλικίας δεν μπορούν να φανταστούν πώς ήταν παλαιότερα με τα πολλά σύνορα και τα πολλά νομίσματα. Πριν από 70 χρόνια το σημερινό ευρωπαϊκό οικοδόμημα ήταν μόνο στη φαντασία. Ήταν το όραμα που κράτησαν ζωντανό προσωπικότητες της Ευρώπης σε διάφορες χρονικές περιόδους. Ο Γουίνστον Τσερτσιλ, ο Ρομπέρ Σουμάν, ο Ζαν Μονέ, ο Πολ Ανρί Σπικ, αυτοί και άλλοι πολλοί συνέβαλαν, ώστε να γίνει πραγματικότητα η ενωμένη Ευρώπη. Μια ιδέα ήταν αυτή της ενωμένης Ευρώπης που σιγά-σιγά κέρδισε σε δυναμική. Κυρίως μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και τις καταστροφικές του συνέπειες οι τότε πολιτικοί και οι άνθρωποι του πνεύματος αναζήτησαν λύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο κοσμοπολίτης μαρκήσιος Richard Kudehove-Kalergi στο βιβλίο του με τίτλο «Πανευρώπη», παρουσίασε μια συνομοσπονδία όλων των ευρωπαϊκών χωρών. «Η Πανευρώπη», είπε ο μαρκήσιος, «δεν είναι το εργαλείο της σημερινής ευρωπαϊκής πολιτικής, αλλά το αντίθετό της. Είναι η νέα πηγής δύναμης, ένα νέο κύμα ιδεών, που χρόνο με χρόνο γίνεται ισχυρότερο. Αν μπορούσαν οι ηγέτες να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη συνένωσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Πανευρώπη θα γίνονταν πραγματικότητα σε έξι μήνες». Τόσο γρήγορα δεν μπορούσαν να κινηθούν τα νήματα της ιστορίας, αλλά το κίνημα της Πανευρώπης βρήκε οπαδούς.

Ο Β ΄Παγκόσμιος Πόλεμος έφερε πλήγμα στην διαδικασία ενοποίησης. Όμως, η ιδέα έμεινε αναλλοίωτη στο μυαλό των οραματιστών της Ευρώπης. Μετά τον τερματισμό του πολέμου δημιουργήθηκαν οι μεγάλες δυνάμεις. Άρχισε ο ανταγωνισμός μεταξύ του ανατολικού και δυτικού μπλοκ με αναδυόμενη μια τρίτη δύναμη, τη Ευρώπη. Έτσι, τον Σεπτέμβριο του 1946, ο Γουίνστον Τσέρτσιλ, αρχηγός τότε του αντιπολιτευόμενου κόμματος στη βρετανική Βουλή, έδωσε νέα πνοή στην ευρωπαϊκή ιδέα: « Αν είχε δημιουργηθεί ενωμένη Ευρώπη, να μοιραστεί την κοινή κληρονομιά, τότε τα 300, 400 εκατομμύρια των κατοίκων της θα απολάμβαναν ευτυχία, ευημερία και τιμή σε απεριόριστο βαθμό. Αν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης οικοδομηθεί σωστά, τότε η υλική δύναμη τους κάθε ενός μέλους δεν θα έχει και τόση σημασία. Μικρές χώρες θα έχουν το ίδιο ειδικό βάρος όπως οι μεγάλες και θα εξασφαλίζουν τη θέση τους συμβάλλοντας στο κοινό σκοπό». Αν και ο Τσέρτσιλ δεν έμεινε στην ιστορία ως ακραιφνής ευρωπαίος, σε ομιλία του στη Ζυρίχη ζήτησε τη δημιουργία των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης. Ξαφνικά, η ιδέα δεν ακούστηκε και τόσο μακρινή και άπιαστη. Το εναρκτήριο λάκτισμα για την ευρωπαϊκή ένωση έδωσε λίγο αργότερα ο γάλλος Ρομπέρ Σουμάν. Στις 9 Μαΐου του 1950 ο τότε υπουργός εξωτερικών της Γαλλίας πρότεινε να τεθεί όλη η παραγωγή άνθρακα και χάλυβα της Γαλλίας και της Γερμανίας σε κοινή αρχή. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα, η ΕΚΑΧ, προέβλεπε για πρώτη φορά την εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων.: «Αύτη η Ευρώπη είναι ανοιχτή για όλες τις χώρες της Ευρώπης. Ελπίζουμε βαθιά ότι κι άλλες θα μας ακολουθήσουν. Οι προσπάθειες αυτές ξεκινούν από την πεποίθηση ότι οι ελεύθερες χώρες της Ευρώπης είναι αλληλέγγυες και μοιράζονται τη ίδια τύχη. Θα ενισχύσουμε αυτό το συναίσθημα, αν ενώσουμε την ενέργεια και την βούλησή μας στο να συντονίζουμε τις πράξεις μας και να αποκτούμε σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ μας». Το όνομα του Ρομπέρ Σουμάν γράφτηκε στην ευρωπαϊκή ιστορία, όμως ο ιθύνων νους ήταν ο επίσης γάλλος Ζαν Μονέ. Ο Μονέ ήταν πεπεισμένος ότι θα πρέπει κανείς να οργανώσει την οικονομική ανάπτυξη της Ευρώπης, καθώς από αυτή εξαρτάται και η ευημερία της χώρας του. « Για πρώτη φορά στην ιστορία μας αρχίζουν να πέφτουν οι διαχωριστικές γραμμές, που έχτισαν τα ευρωπαϊκά έθνη γύρω από τους λαούς τους. Εκτός από τις υλικές προόδους, που είναι απαραίτητες καθημερινά για τις κάθε μία χώρα, ανοίγεται σε αυτή την κοινότητα μια ενότητα απαραίτητα για την αναγέννηση τους ευρωπαϊκού πολιτισμού και τη διατήρηση της ειρήνης».