2010: Ευκαιρία για την ελληνική λογοτεχνία;

Για να γνωρίσει κανείς τη λογοτεχνία υπάρχει βέβαια η βασιλική οδός, η τυχαία συνάντηση και η ανακάλυψη ενός συγγραφέα μέσα από τη συνειδητοποίηση εκλεκτικών συγγενειών. Πέρα όμως από αυτές τις ανεξιχνίαστες ιδιωτικές ατραπούς υπάρχει και το πιο οργανωμένο ενδιαφέρον της αγοράς. Αυτό οργανώνεται και βάσει της επικαιρότητας. Ποιος για παράδειγμα υπήρξε ο πρώτος Νεοέλληνας συγγραφέας που κυκλοφόρησε στα γερμανικά από τον ποιοτικό εκδοτικό οίκο Suhrkamp; Ήταν ο Αλέξανδρος Σχινάς και το βιβλίο του Αναφορά Περιπτώσεων. Πότε; Μα, το 1969, την εποχή της δικτατορίας, όταν το γερμανικό κοινό διψούσε για υλικό από την Ελλάδα, και για λογοτεχνικό υλικό. Σήμερα, κατά το σωτήριο έτος 2010, η επικαιρότητα έχει ξαναφέρει στο προσκήνιο την Ελλάδα, τη δημοσιονομική της δυστυχία και το ήθος των πολιτικών και τη νοοτροπία των ανθρώπων. Στον απόηχο της επικαιρότητας το θηρίο της αγοράς θέλει να αλέσει και λογοτεχνία.

Στην αγκάλη του κοινού

Να λοιπόν που αυτή την άνοιξη διάλεξε ο εκλεκτός οίκος της Ζυρίχης Manesse για να εκδώσει σε έναν καλαίσθητο μικρό τόμο κείμενα και σάτιρες του Εμμανουήλ Ροΐδη με τον υπεράνω πάσης υποψίας τίτλο Ο σύζυγος το μανθάνει τελευταίος. Η επιμελήτρια του τόμου Andrea Schellinger προωθεί εδώ και πολλά χρόνια ελληνικά βιβλία σε οίκους του γερμανόφωνου χώρου, ο δικός της δάκτυλος έφερε στα τέλη της δεκαετίας του 90 και τον Πέτρο Μάρκαρη στην αγκάλη του ελβετικού οίκου Diogenes. Αλλά χρειάζονται άλλοι, πολλοί άλλοι ακόμα δάκτυλοι για να εναποθέσουν το βιβλίο και στην αγκάλη του αναγνώστη. Στην περίπτωση του Μάρκαρη ήταν η συγκεκριμένη χρονική συγκυρία που το κορεσμένο κοινό της αστυνομικής λογοτεχνίας αναζητούσε ποιοτικά έργα και ιστορίες που να διαδραματίζονται σε άλλα από τα κλασσικά θέατρα του είδους, ας πούμε στην Αθήνα. Και ο Μάρκαρης πέτυχε.

Η ευκαιρία του 2010

Και ο Ροΐδης; Να πάρουμε μια γεύση από την πρώτη υποδοχή του βιβλίου. Στην εφημερίδα του Βερολίνου Tagesspiegel ο Andreas Schäfer, σημειωτέον συγγραφέας κι αυτός, παρατηρεί: «Στη λογοτεχνία παίζει ρόλο και η σύμπτωση. Πάντως τα τελευταία χρόνια, αν εξαιρέσει κανείς τα νησιωτικά μυθιστορήματα της Ιωάννας Καρυστιάνη με την αρχαϊκή πνοή τους και τα αθηναϊκά αστυνομικά του Πέτρου Μάρκαρη, δεν μεταφράστηκε τίποτα το ιδιαίτερο από τα ελληνικά. Και να τώρα, μέσα σ’ αυτή την άνοιξη της κρίσης, τα υπέροχα διηγήματα και οι σάτιρες του είρωνα Ροΐδη. Διαβάζοντας αυτά τα διασκεδαστικά κείμενα τρίβεις τα μάτια σου. Λες, μα είναι δυνατόν, και πριν από εκατό και πλέον χρόνια στην Ελλάδα η ίδια διαφθορά όπως σήμερα, η ίδια αδιαφορία για το κοινό συμφέρον;» Είναι χαρακτηριστική η αντίδραση του Schäfer, δεν πρόκειται για τη βασιλική οδό πρόσβασης στη λογοτεχνία, πρόκειται για το αισθητήριο του μεγάλου κοινού. Αυτό θέλει να καταλάβει σήμερα την Ελλάδα, την τόσο αινιγματική και δυσνόητη Ελλάδα της επικαιρότητας, και μέσα από τη λογοτεχνία της. Και αυτή είναι φυσικά μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να προωθηθούν ελληνικοί τίτλοι στη γερμανόφωνη αγορά. Είναι η ευκαιρία του 2010 που αν οι άμεσα ενδιαφερόμενοι δεν αφήσουν να χαθεί από αδιαφορία για το κοινό συμφέρον μπορεί να αποδειχθεί και πολύ σημαντικότερη από τη χαμένη εν πολλοίς ευκαιρία του 2001, όταν η Ελλάδα ήταν τιμώμενη χώρα στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης.

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου