Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια στη Γαλλία

Στη Γαλλία δεν υπάρχει μεν συνταγματικός περιορισμός για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, οι τελευταίες ωστόσο είναι υποχρεωμένες να πληρούν συγκεκριμένες προδιαγραφές που διασφαλίζουν ποιότητα σπουδών, ενώ ο κρατικός έλεγχος θεωρείται αυστηρός.

Στη Γαλλία δεν υπάρχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια με τη στενή έννοια του όρου, αλλά ιδιωτικές σχολές Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης που εξειδικεύονται κυρίως στους τομείς του εμπορίου και του μάνατζμεντ. Αξίζει να σημειωθεί ότι από το 1968 τα πανεπιστήμια και τα Grandes Ecoles έχουν εκπαιδευτική, επιστημονική, διοικητική και οικονομική αυτοδυναμία. Ο Ευάγγελος Πάσχος, τακτικός καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Paris – Dauphine, μας είπε σχετικά: «Ουσιαστικά το μόνο ιδιωτικό – που δεν εμφανίζεται όμως ως ιδιωτικό – είναι το πανεπιστήμιο του Leonardo da Vinci που έχει μείνει με το όνομα Fac Pasqua. Τα υπόλοιπα (ιδιωτικά) δεν είναι ακριβώς πανεπιστήμια. Ο,τιδήποτε είναι ιδιωτικό, με την έννοια ότι δεν ανήκει στο υπουργείο Παιδείας, αλλά σε διάφορους οργανισμούς ή σε επιμελητήρια ή και σε άλλα υπουργεία, θα τα έλεγε κανείς για παράδειγμα σχολές μηχανικών ή μεγάλες σχολές».

Η μεγάλη διαφορά με τα δημόσια πανεπιστήμια, τουλάχιστον κατά το παρελθόν αφού στο μεταξύ αυτό έχει αλλάξει, σύμφωνα με τον κ. Πάσχο, είναι ότι οι ιδιωτικές σχολές δεν είχαν έρευνα. Παλαιότερα οι σχολές αυτές περιορίζοντας στην προετοιμασία των φοιτητών για το επάγγελμα που είχαν επιλέξει. Η βασική διαφορά σήμερα αφορά στον τρόπο εισαγωγής. Στις ιδιωτικές σχολές υπάρχουν συχνά πολύ δύσκολες εξετάσεις, ενώ στα δημόσια αρκεί το απολυτήριο. Ποια αναγκαιότητα υπαγόρευσε όμως την ίδρυση των ιδιωτικών αυτών σχολών;

«Στη Γαλλία οι επαγγελματικές κοινότητες είναι – αλλά στο μεταξύ πολύ λιγότερο – ισχυρά δομημένες, αυτό που θα λέγαμε στην Ελλάδα σαν συντεχνίες. Ουσιαστικά κάθε μία από τις συντεχνίες, το βιομηχανικό ή εμπορικό επιμελητήριο για παράδειγμα, ήθελε να βγάλει στην αγορά εργασίας ανθρώπους που θα ανταποκρίνονταν αυστηρότατα στις προδιαγραφές που είχαν για το επάγγελμά τους. Δεν είχαν δηλαδή τρόπον τινά εμπιστοσύνη στη δυνατότητα των πανεπιστημίων να προετοιμάσουν αυτούς τους ανθρώπους και γι΄ αυτό το λόγο πήραν την απόφαση να τους προετοιμάσουν οι ίδιοι».

Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει στη Γαλλία το σύστημα αξιολόγησης των πανεπιστημίων. Κάθε τέσσερα χρόνια τα πανεπιστήμια παρουσιάζουν τα πεπραγμένα τους και ακολούθως ανεξάρτητες επιτροπές αποφασίζουν για τη συνέχεια και κυρίως το ύψος της χρηματοδότησης:

«Κάθε 4 χρόνια τα πανεπιστήμια καταθέτουν στο υπουργείο ένα ντοσιέ με τα πεπραγμένα τους, για ο,τιδήποτε λειτουργεί μέσα στο πανεπιστήμιο. Δηλαδή τι έγινε στην έρευνα, δημοσιεύσεις, ευρεσιτεχνίες. Επίσης καταθέτει στοιχεία σε σχέση με τα διπλώματα. Υπήρχαν φοιτητές, αυξήθηκε ο αριθμός τους; Όλα αυτά κρίνονται από μία επιτροπή του υπουργείου η οποία αποτελείται από ανεξάρτητους πανεπιστημιακούς. Βάσει της αξιολόγησης αυτής ακολουθεί μία εισήγηση και βάσει της εισήγησης γίνεται στη συνέχεια μία διαπραγμάτευση μεταξύ του πανεπιστημίου, της επιτροπής και της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου για το πώς θα συνεχίσει να λειτουργεί το πανεπιστήμιο. Αποφασίζονται οι αλλαγές και εντέλει η χρηματοδότηση».

Ο καθηγητής υπογραμμίζει ότι στην Ελλάδα έχουμε μία εικόνα για τα ιδιωτικά που ανταποκρίνεται περισσότερο στο αμερικανικό μοντέλο. Και εκεί όμως, όπως χαρακτηριστικά λέει, μας διαφεύγει κάτι πολύ σημαντικό:

«Αυτό που αγνοούμε στην Ελλάδα, ίσως επειδή δεν θέλουμε να το λέμε, είναι ότι ακόμη και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Αμερική υποβάλλονται σε αυστηρό έλεγχο από το κράτος, αλλά χρηματοδοτούνται την ίδια ώρα σε πολύ μεγάλο βαθμό από το ίδιο το κράτος. Η έρευνά τους ουσιαστικά χρηματοδοτείται κατά ένα τεράστιο ποσοστό από το κράτος.

Η συζήτηση στην Ελλάδα θα έπρεπε να γίνει σε διαφορετικά πλαίσια. Σε αυτό συμφωνεί και ο Κώστας Βεργόπουλος, καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο πανεπιστήμιο του Παρισιού:

«Στην Ελλάδα γίνεται η συζήτηση εάν πρέπει να είναι ιδιωτικά ή όχι τα πανεπιστήμια ή εάν μπορούν να υπάρχουν και ιδιωτικά. Για μένα αυτό δεν αποτελεί σοβαρό πρόβλημα. Εγώ υποστηρίζω ότι και με τη σημερινή νομοθεσία και με το σημερινό άρθρο 16, χωρίς καμία αλλαγή, επιτρέπεται η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, δηλαδή με ιδιωτικό χρήμα. Το ουσιώδες είναι όχι αν είναι ιδιωτικό, αλλά το πανεπιστήμιο που θα ιδρυθεί είτε είναι με ιδιωτικό χρήμα είτε με δημόσιο να προσφέρει την παιδεία ως δημόσιο αγαθό σε όλους και όχι με δίδακτρα. Θα πρέπει δηλαδή να είναι δωρεάν».

Ο κ. Βεργόπουλος υποστηρίζει ότι το ιδιωτικό πανεπιστήμιο δεν θα πρέπει να είναι κερδοσκοπικό, «να μην βάζει εισοδηματικούς και χρηματικούς φραγμούς σε όσους θέλουν να εγγραφούν». Δικαιούται, όπως λέει να ζητά εξετάσεις για την εισαγωγή των φοιτητών, και να επιλέγει αυτούς που θεωρεί καλύτερους, «αλλά όχι με κριτήριο το χρήμα».

Στην όλη αυτή συζήτηση στην Ελλάδα τα δημόσια πανεπιστήμια χάνουν μία μοναδική ευκαιρία που τους δίδεται, θα πει από την πλευρά του ο κ. Ευάγγελος Πάσχος:

«Αυτό που με σοκάρει περισσότερο στη συζήτηση για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια δεν είναι τόσο το να πει κανείς ‘ναι ή όχι΄. Το ζήτημα είναι γιατί η πανεπιστημιακή κοινότητα της Ελλάδας δεν εκμεταλλεύεται αυτή τη συζήτηση ως εφαλτήριο για να αυξηθεί η χρηματοδότηση των δημόσιων πανεπιστημίων. Τα δημόσια θα μπορούσαν να προχωρήσουν σε μία συμφωνία με την κυβέρνηση και να της πει: ‘θέλετε ιδιωτικά πανεπιστήμια; Εμείς δεν θα σας φέρουμε αντίρρηση εάν για παράδειγμα διπλασιάσετε ή τριπλασιάσετε τον προϋπολογισμό για τα δημόσια’. Θα μπορούσαν έτσι να πουν ότι δέχονται επί της αρχής τα ιδιωτικά πανεπιστήμια και μετά θα έπρεπε να ξεκινήσει η συζήτηση πώς θα ιδρυθούν αυτά, με ποια λογική, πώς θα ελέγχονται κτλ.»