Υπάρχει φως στο τούνελ της καταλανικής κρίσης;

Οι εικόνες αστυνομικής βίας εναντίον πολιτών που ήθελαν να ψηφίσουν στο επίμαχο καταλανικό δημοψήφισμα την 1η Οκτωβρίου έκαναν τότε τον γύρο του κόσμου. Η προσπάθεια απόσχισης της Καταλονίας από την Ισπανία έριξε την περιοχή σε μια βαθιά πολιτική κρίση. Η κεντρική ισπανική κυβέρνηση φιλοδοξεί να βάλει τέλος σε αυτήν μέσω των σημερινών τοπικών εκλογών. Ωστόσο, η επιτυχία του εγχειρήματος είναι αμφίβολη, δεδομένου ότι η καταλανική περιφέρεια είναι σήμερα πιο διχασμένη από ποτέ.

Λίγες ημέρες μετά το δημοψήφισμα –που ήταν παράνομο βάσει του Ισπανικού Συντάγματος- ο πρώην επικεφαλής της καταλανικής κυβέρνησης Κάρλες Πουτζντεμόν, είχε ανακηρύξει μονομερώς την ανεξαρτησία της Καταλονίας. Επιχείρημά του ήταν ότι άνω του 90% όσων είχαν προσέλθει στις κάλπες είπαν «ναι» στην ανεξαρτησία. Ωστόσο, το ποσοστό συμμετοχής ανήλθε μόλις σε 43%. Εν συνεχεία ο ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι ενεργοποίησε το άρθρο 155 του Συντάγματος, καθαιρώντας την καταλανική κυβέρνηση και θέτοντας τη διακυβέρνηση υπό τον έλεγχο της Μαδρίτης. Ορισμένοι ηγέτες του καταλανικού αποσχιστικού κινήματος οδηγήθηκαν στη φυλακή, ενώ άλλοι, συμπεριλαμβανομένου του Κάρλες Πουτζντεμόν, επέλεξαν να διαφύγουν στο Βέλγιο, όπου παραμένουν μέχρι σήμερα.

Μεγάλες διαφορές ανάμεσα στα πολιτικά στρατόπεδα

Στις σημερινές εκλογές συμμετέχουν επτά κόμματα. Το θέμα της ανεξαρτησίας επισκιάζει όλα τα υπόλοιπα. Τρία κόμματα –τα αριστερά ERC και CUP αλλά και το συντηρητικό Junts per Catalunya του Πουτζντεμόν- είναι υπέρ της απόσχισης από την Ισπανία. Άλλα τρία –οι φιλελεύθεροι Ciudadanos, το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα (PP) και το Σοσιαλιστικό Κόμμα της Καταλονίας- τάσσονται κατά και ο αριστερός πολιτικός συνασπισμός Catalunya en Comú δεν έχει διασαφηνίσει ποια ακριβώς στάση θα τηρήσει.

Η 23χρονη πιανίστρια Λουμ Κολομέρ Μπάου θεωρεί ότι οι σημερινές εκλογές θα αποτελέσουν ένα ακόμη βήμα προς την ανεξαρτητοποίηση της Καταλονίας, εκφράζοντας την πεποίθηση ότι «κάποια μέρα θα είμαστε ανεξάρτητοι, ακόμη κι αν αυτό διαρκέσει μερικά χρόνια». Η ίδια συμμετέχει ενεργά σε ομάδες ακτιβιστών που επιχειρούν στο διαδίκτυο, στον δρόμο, ακόμη και σε μπαρ της Καταλονίας να πείσουν τους συμπολίτες τους γιατί θα πρέπει –κατά τη γνώμη τους- να υποστηρίξουν το κίνημα υπέρ της ανεξαρτησίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι την ημέρα του δημοψηφίσματος η ίδια δεν υποστήριξε τις αποσχιστικές τάσεις. Ωστόσο, όπως λέει, οι εικόνες αστυνομικής βίας κατά ανυπεράσπιστων πολιτών την έκαναν να σκεφθεί ότι «από εκείνη τη στιγμή ήταν για εμένα σαφές ότι δεν μπορεί να υπάρξει μέλλον για εμάς εντός της Ισπανίας».

Μαζί της συμφωνεί και ο Νταβίντ Φερνάντες. Ο 37χρονος έμπορος θεωρεί ότι το Λαϊκό Κόμμα του Μαριάνο Ραχόι συνεχίζει ως έναν βαθμό την πολιτική του ισπανού δικτάτορα, την καταπιεστική πολιτική έναντι της Καταλονίας, εναντίον της γλώσσας της και της πολιτισμικής της ταυτότητας.

Τόσο ο Φερνάντες όσο και η Μπάου βρίσκουν στήριξη στο πρόσωπο του Αουγκούστι Κολομίνες, καθηγητή Σύγχρονης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Βαρκελώνης, ο οποίος επισημαίνει ότι τα ευρωπαϊκά κράτη θα πρέπει μακροπρόθεσμα να συνειδητοποιήσουν ότι οι Καταλανοί έχουν δικαίωμα στην ανεξαρτησία. «Πρόκειται για μια μάχη ανάμεσα στη δημοκρατία και την καταπίεση. Μετά τις εικόνες της 1ης Οκτωβρίου η ΕΕ δεν μπορεί πλέον να αποστρέφει το βλέμμα της. Εάν θέλει να επιβιώσει (η ΕΕ), θα πρέπει να ταχθεί υπέρ της δημοκρατίας», σχολιάζει.

Ο συνάδελφός του, επίσης ιστορικός στο Πανεπιστήμιο Βαρκελώνης Αλμπέρτο Πελεγκρίνι διαφωνεί. «Η ΕΕ είναι μια ένωση κρατών. Δεν είναι προς το συμφέρον των κρατών αυτών να αναγνωρίζουν κινήματα ανεξαρτησίας. Θα ήταν σαν να αυτοτραυματίζονται και θα έδιναν ενδεχομένως ώθηση σε παρόμοια κινήματα εντός των συνόρων τους», υπογραμμίζει ο ιταλός καθηγητής, που ζει από το 2002 στη Βαρκελώνη. Κατά τη γνώμη του, η περιοχή δεν ήταν ποτέ ξανά τόσο διχασμένη. «Η επιδίωξη της ανεξαρτησίας άνοιξε πολλές βαθιές πληγές, είχε κάθε άλλο παρά θετική επίδραση», λέει, επισημαίνοντας ότι ακόμη και «φίλοι και οικογένειες έχουν τσακωθεί».

Θα φτάσει μία εκλογική αναμέτρηση;

Ο Αντόνιο Πελεγκρίνι ελπίζει να μην αργήσει να επέλθει η συμφιλίωση στην Καταλονία, ωστόσο εκτιμά ότι αυτό θα είναι αδύνατο να επιτευχθεί μέσα από τις σημερινές εκλογές. «Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι μάλλον κανένα από τα δύο πολιτικά στρατόπεδα (σ.σ. υπέρ και κατά της ανεξαρτησίας) δεν θα συγκεντρώσει την απαιτούμενη πλειοψηφία στη βουλή. Σε αυτήν την περίπτωση θα υπάρξουν επαναληπτικές εκλογές», εκτιμά και προσθέτει ότι αρκετοί στη Βαρκελώνη εκτιμούν ότι μπορεί να χρειαστούν δύο, τρεις ή και περισσότερες εκλογικές αναμετρήσεις.

Το κλίμα διχασμού συναισθάνεται και ο καταλανός δημοσιογράφος Χάουμε Βίβες. Ο ίδιος είναι κατά της ανεξαρτησίας και αισθάνεται καταπιεσμένος από τη Βαρκελώνη. «Δεν επιτρέπεται να είναι κανείς στη Βαρκελώνη υπέρ μιας ενωμένης Ισπανίας», σχολιάζει και εξομολογείται ότι για μεγάλο διάστημα τον αντιμετώπιζαν με περιφρόνηση για τις απόψεις του. «Έλεγαν ότι είμαστε μειοψηφία, ότι είμαστε όλοι φασίστες και βίαιοι», υπογραμμίζει.

Λίζα Λουίς / Άρης Καλτιριμτζής