Χάρτα θεμελιωδών δικαιωμάτων της ΕΕ

Η συνθήκη για τα ανθρώπινα δικαιώματα που έχουν υπογράψει περισσότερα από 40 μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης ορίζει τα θεμελιώδη ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα. Δεν έχει ωστόσο δεσμευτικό χαρακτήρα με αποτέλεσμα ακόμα και χώρες που την έχουν υπογράψει να αρνούνται να την εφαρμόσουν, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, στις οποίες ισχύουν περιορισμοί στην ελευθερία του τύπου. Οι 25 χώρες-μέλη της ΕΕ θέλοντας να διασφαλίσουν τον πλήρη σεβασμό θεμελιωδών αξιών όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου τις συμπεριέλαβαν τόσο στα ιδρυτικά κείμενα της ΕΟΚ όσο και στην χάρτα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, η οποία αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής Συνταγματικής Συνθήκης. Αν επικυρωθεί τελικά το λεγόμενο Ευρωσύνταγμα η χάρτα θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ολόκληρη την ΕΕ.

Τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, όπως η απαγόρευση βασανιστηρίων, η απαγόρευση της καταναγκαστικής εργασίας και η ελευθερία της έκφρασης περιλαμβάνονται σε διάφορες διακηρύξεις και συνθήκες. Η χάρτα για τα ανθρώπινα δικαιώματα της ΕΕ προχωρά όμως παραπέρα διασφαλίζοντας ακόμα και σύγχρονα θεμελιώδη δικαιώματα όπως είναι η απαγόρευση κλωνοποίησης ανθρωπίνων κυττάρων με σκοπό την αναπαραγωγή. Το μειονέκτημά της χάρτας είναι ωστόσο ότι δεν έχει τεθεί ακόμα σε εφαρμογή μιας και περιλαμβάνεται στην Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη η οποία δεν έχει επικυρωθεί. Ο Κρίστιαν Κάλις, διευθυντής του Ινστιτούτου Ευρωπαϊκού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν εξηγεί: “Η χάρτα δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα. Χωρίς αυτό να σημαίνει βέβαια ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν προστατεύονται στην ΕΕ. Ωστόσο με το να μην είναι δεσμευτική, δεν είναι δυνατή η προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κάποιου που ζητά την εφαρμογή της. Αν όμως επικυρωθεί η Συνθήκη τότε τα δικαιώματα αυτά θα γίνουν καθημερινότητα για τους ευρωπαίους πολίτες”.

Μετά την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 όταν μιλάμε για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τίθεται συνήθως το δίλημμα: ασφάλεια ή ανθρώπινα δικαιώματα; Πώς όμως θα αντιμετωπίζεται το ζήτημα αυτό εφόσον επικυρωθεί η Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη και κατά συνέπεια και η χάρτα ανθρωπίνων δικαιωμάτων; “Η πρόκληση της τρομοκρατίας, λέει ο Κρίστιαν Κάλις αντιμετωπίζεται με μια κοινή ευρωπαϊκή στρατηγική. Η εσωτερική ασφάλεια των κρατών-μελών εμπίπτει στον τομέα ευθύνης της κάθε χώρας ξεχωριστά. Κατά συνέπεια και η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι εθνική υπόθεση. Όσον αφορά όμως την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ αστυνομικών αρχών ή μυστικών υπηρεσιών διαφόρων χωρών σας παραπέμπω και πάλι στην χάρτα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η οποία διασφαλίζει το θεμελιώδες δικαίωμα προστασίας των προσωπικών δεδομένων των πολιτών.

Για να διασφαλιστεί και να βελτιωθεί ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην ΕΕ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποσκοπεί στην δημιουργία ειδικής υπηρεσίας στη Βιέννη. Το έργο της υπηρεσίας για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα έχει κυρίως προληπτικό χαρακτήρα. Όταν για παράδειγμα η ΕΕ θέλει να καταθέσει κάποιο νομοσχέδιο, η υπηρεσία θα ελέγχει αν γίνονται σεβαστά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ακούμε την Ρουτ Βάιντσιρλ από το Γερμανικό Ινστιτούτο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα: “Υπάρχουν σήμερα πολλά σημεία του Ευρωπαϊκού Δικαίου που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως οι τομείς του ποινικού δικαίου ή της μετανάστευσης και της χορήγησης πολιτικού ασύλου. Θα ήταν θετικό για τους θεσμούς της ΕΕ να υπήρχε μια τέτοια υπηρεσία, η οποία θα ήταν σε θέση με τους ειδικούς της να συμβάλει στη διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πολλές ωστόσο χώρες-μέλη, δεν επιθυμούν η υπηρεσία αυτή να έχει λόγο σε ζητήματα διωκτικών αρχών και ποινικού δικαίου”.