Το Νόμπελ Λογοτεχνίας στη Χέρτα Μίλερ
9 Οκτωβρίου 2009
Το χειροκρότημα διήρκησε πολύ, όταν ο Γραμματέας της Σουηδικής Ακαδημίας Πέτερ Ένγλουντ ανακοίνωσε πως το φετινό Νόμπελ Λογοτεχνίας απονέμεται στη Χέρτα Μίλερ. Για τους παρεπιδημούντες τη Στοκχόλμη δεν επρόκειτο για πραγματική έκπληξη. Πολλοί κριτικοί λογοτεχνίας τη θεωρούσαν εδώ και χρόνια φαβορί, όπως για παράδειγμα η Ουλρίκε Μάιλς: «Είναι η καλύτερη συγγραφέας που έχω διαβάσει ποτέ. Μια βαθυστόχαστη συγγραφέας. Μια συγγραφέας με μια κοφτερή ματιά σα γυαλί και με πολύ χιούμορ». Άλλοι πάλι, όπως ο κριτικός της Süddeutsche Zeitung, Τόμας Στάινφελντ τη θεωρούν καλή, αλλά όχι πραγματικά μεγάλη συγγραφέα.
Η Χέρτα Μίλερ γεννήθηκε το 1953 στο Νίτζκιντορφ, ένα χωριουδάκι στη γερμανόφωνη περιοχή της Ρουμανίας Μπανάτ. Σπούδασε γερμανική και ρουμανική φιλολογία, αλλά δεν μπορούσε να εκδώσει τα έργα της στη Ρουμανία διότι αρνούνταν να συνεργαστεί με τις μυστικές υπηρεσίες της χώρας, την περιβόητη Securitate. To 1987 κατάφερε να φύγει με τον άντρα της και να εγκατασταθεί στη Γερμανία. Η έλλειψη της πατρίδας έγινε ένα από τα βασικά θέματα του λογοτεχνικού της έργου.
«Δεν έγραψα ποτέ στα ρουμανικά, αλλά φυσικά έχω επαφή με αυτή τη γλώσσα και φυσικά τα ρουμανικά παίζουν ένα ρόλο. Ακόμα και αν γράφω τις λέξεις στα γερμανικά, η ματιά είναι ρουμανική».
Η συγγραφέας των χαμένων πατρίδων....
Στο τελευταίο της μυθιστόρημα, το οποίο είναι υποψήφιο και για το βραβείο των Γερμανών Εκδοτών που θα απονεμηθεί την ερχόμενη Δευτέρα, περιγράφει τη ζωή ενός νεαρού που βρίσκεται σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Ρωσία. Μια ιστορία αφορά τη ζωή 80.000 Ρουμανοεγερμανών που βρέθηκαν σε τέτοια στρατόπεδα μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
«Υπάρχουν πάντα άνθρωποι που πρέπει να αφήσουν την πατρίδα τους για να ζήσουν, και άλλοι που είναι εγκληματίες, κάνουν εγκλήματα και στραγγαλίζουν πολιτικά τον ίδιο τους τον τόπο και τον κάνουν κτήμα τους».
Οι ρουμανικές μυστικές υπηρεσίες προσπάθησαν να αμαυρώσουν τη φήμη της, όταν αυτή εγκατέλειψε τη χώρα, με διάφορες επιστολές που την κατηγορούσαν ως πράκτορα. Πολλά χρόνια αργότερα ξαναπήγε να επισκεφθεί την πατρίδα της, μια πατρίδα όμως που της ήταν πια ξένη:
«Δεν είναι πια κανείς ο ίδιος όπως έφυγε. Όταν φεύγει κανείς κάτω από αυτές τις συνθήκες γίνεται κάποιος άλλος και έτσι πρέπει».
Η Χέρτα Μίλερ θα παραλάβει το βραβείο Νόμπελ στις 10 Δεκεμβρίου στη Στοκχόλμη.
Albrecht Breitschuh / Μαρία Ρηγούτσου
Υπεύθ. σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου