Το ναυάγιο των Βρυξελλών: προς μία Ευρώπη των δύο ταχυτήτων;

Οι «εξομολογήσεις» όπως αποκαλούνται αλλοιώς οι διμερείς συνομιλίες δεν οδήγησαν πουθενα. Το «miracolo», το θαύμα που περίμενε ο Ιταλός πρωθυπουργός Μπερλουσκόνι δεν πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες. Η Ευρώπη συνεχίζει την πορεία της χωρίς σύνταγμα. Οι συνομιλίες αναβάλλονται για αόριστο χρονικό διάστημα, η διευθέτηση του προβλήματος μεταφέρεται στις πλάτες της ιρλανδικής Προεδρίας που παίρνει την σκυτάλη από την ιταλική.

Η διακυβερνητική απέτυχε διότι οι 25 χώρες, παλαιά και νέα μέλη της ΕΕ, δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν στη στάθμιση των ψήφων. Πολωνία και Ισπανία επέμεναν στη διατήρηση του συστήματος στάθμισης που υιοθετήθηκε στη Νίκαια. Η αποτυχία κατά τον Γερμανό καγκελάριο Σρέντερ, οφείλεται στο γεγονός ότι ορισμένες χώρες προέταξαν το εθνικό τους συμφέρον πάνω απο την ευρωπαϊκή ιδέα. Ο καγκελάριος δεν επέρριψε ευθύνες στην Πολωνία για το ναυάγιο της Διακυβερνητικής και υπογράμμισε ότι οι σχέσεις των δύο χωρών εξακολουθούν να είναι άριστες. Πάντως κατά τον Σρέντερ μια λογική συνέπεια της αποτυχίας των διαπραγματεύσεων θα μπορούσε να είναι η δημιουργία της Ευρώπης των δύο ταχυτήτων:

«Αν δεν τα καταφέρουμε μέσα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα να τηρήσουμε τις διαδικασίες θέσπισης συντάγματος όπως προβλέπονται από τη συντακτική συνέλευση, τότε η συνέπεια θα μπορούσε να είναι μία Ευρώπη των δύο ταχυτήτων. Δεν είναι κάτι που επιθυμούμε, αλλά θα αποτελούσε τη λογική συνέπεια μιας οριστικής αποτυχίας. Είναι κάτι που απευχόμαστε και εργαζόμαστε προς μια κατεύθυνση που θα προλαμβάνει τέτοιες εξελίξεις. Είμαστε όμως έτοιμοι από κοινού με την Γαλλία, τη Μ. Βρετανία αλλά και άλλα ιδρυτικά κράτη της ΕΕ και με νέα μέλη να προωθήσουμε μια ενισχυμένη συνεργασία όπως αυτή προβλέπεται άλλωστε και από τη Συνθήκη της Νίκαιας. Με ποιά δυναμική θα ξεδιπλωθεί αυτή η πολιτική εξαρτάται από τον τρόπο που τα κράτη μέλη θα προτάξουν τα εθνικά τους συμφέροντα. Εαν τα βάλουν πάνω από την Ευρώπη, τότε η συνέπεια θα είναι η Ευρώπη των δύο ταχυτήτων».

Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν και οι δηλώσεις του Γάλλου Προέδρου Ζακ Σιράκ, που έκανε λόγο για μια ομάδα «πρωτοπόρων» χωρών όπως τις χαρακτήρισε, που θα σπρώξουν την Ευρώπη μπροστά, πιο γρήγορα και πιο καλά. Αυτή η ομάδα θα αποτελούσε την κινητήρια δύναμη της Γηραιάς Ηπείρου. Σχετικά ικανοποιημένος από το αποτέλεσμα έμεινε ο Βρετανός πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ που ανέφερε:

«Υπήρχε ένα γενικό κλίμα στο τέλος των διαπραγματεύσεων που έδειχνε ότι κατευθύνονται σε αδιέξοδο, αλλά από την άλλη πλευρά κανένας δεν ήταν σε θέση να υποστηρίξει ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε κρίση, ότι ήταν μια καταστροφή. Και φυσικά δεν είναι. Πρέπει να βρούμε μια διέξοδο, ενώ ταυτόχρονα συνεχίζεται η διαδικασία της διεύρυνσης. Δύο είναι τα κύρια θέματα: ότι δεν σταματήσαμε σε ένα σημείο όπου διαπραγματευόμαστε εκ του μηδενός. Υπήρξαν ουσιαστικές συμφωνίες. Και δεύτερον, η ιρλανδική προεδρία θα συνεχίσει το έργο της ιταλικής και θα θέσει πάλι το θέμα του συντάγματος προς συζήτηση τον Μάρτιο. Δεν υπάρχει λόγος να βιαζόμαστε αφού υπάρχει η βάση για την επίτευξη συμφωνίας. Το τελευταίο σημείο που θα ήθελα να θίξω είναι το εξής: Το έργο της διεύρυνσης με 25 χώρες και αργότερα με 27 ή 28 είναι τεράστιο και πολύ σημαντικό για την Ευρώπη, αλλά κυρίως για τη Βρετανία. Διαμορφώνεται το μέλλον της Ευρώπης όχι αναφορικά με το σύνταγμα, αλλά αναφορικά με τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ, τις οικονομικές μεταρρρυθμίσεις, της Ευρώπης των εθνικών κρατών και όχι ενός υπερεθνικού κράτους. Εμείς πρεπει να μείνουμε στο κέντρο αυτών των εξελίξεων».

Η αποτυχία της διακυβερνητικής δεν είναι καταστροφή, υποστηρίζουν οι τέσερις μεγάλες χώρες της ΕΕ, η Γερμανία, η Γαλλία, η Μ.Βρετανία και η Ιταλία. Δεν είναι λάθος. Η Ευρώπη όμως μένει χωρίς σύνταγμα και εξακολουθεί να ισχύει η συνθήκη της Νίκαιας, την οποία οι τέσσερις μεγάλοι τη θεωρούν ως ένα λάθος που δεν πρέπει να επαναληφθεί. Η αποτυχία δείχνει όμως και κάτι άλλο: τις διαφορετικές σχολές σκέψης και αντίληψης που επικρατούν στην Ευρώπη και τη σταθερή προσήλωση στα εθνικά συμφέροντα που τίθενται υπεράνω των ευρωπαϊκών συμφερόντων.

Βρυξέλλες, Θόδωρος Γεωργιτσόπουλος