«Το βαρόμετρο των προκαταλήψεων»

Για έβδομη φορά φέτος τα πορίσματα της ετήσιας έκθεσης «Γερμανικές τάσεις» από την ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου του Μπίλεφελντ έρχονται να μας επιβεβαιώσουν ότι η οικονομική κρίση μπορεί να υποσκάψει την ανεκτικότητα, την κοινωνική συνοχή, την αλληλεγγύη, την πολιτική συμμετοχή και τη δημοκρατία.

Η φετινή διαπίστωση: υψηλά τα ποσοστά της ανησυχίας για το μέλλον.

Στη φετινή έκθεση μπορεί να μην αυξήθηκε ο μισανθρωπισμός και οι προκαταλήψεις έναντι των κάθε είδους μειονοτήτων, αλλά αποτυπώνεται έντονα η ανησυχία για το μέλλον. Και όμως το 61% των Γερμανών εξακολουθεί να πιστεύει στην αλληλεγγύη της κοινωνίας έναντι των ευαίσθητων και ασθενών ομάδων.

Από το 2002 η ερευνητική ομάδα του Μπίλεφελντ με επικεφαλής τον κοινωνιολόγο Βίλχελμ Χαϊτμάγερ δημοσιεύει ένας είδος «βαρόμετρου των προκαταλήψεων» του γερμανικού πληθυσμού έναντι διαφόρων ομάδων: των ξένων, των εβραίων, των μουσουλμάνων, των ανάπηρων, των άστεγων, των ομοφυλόφιλων, των ανέργων κλπ.

Από πέρσι μέχρι φέτος η έρευνα κατέγραψε μια τάση ανησυχίας στα οικονομικά ασθενέστερα στρώματα, αλλά και γενικά σε όσους έπληξε άμεσα η οικονομική κρίση με τις απολύσεις και το μειωμένο ωράριο εργασίας.

Ταυτόχρονα με την οικονομική κρίση καταγράφεται και φέτος, όπως και τα τελευταία επτά χρόνια, η βαθιά απογοήτευση του πολίτη από τους πολιτικούς.

«Γι’ αυτό και υποχωρεί η διάθεση για πολιτική συμμετοχή, ακόμη και στο επίπεδο της συνδικαλιστικής, κομματικής ή και ακτιβιστικής προσφοράς», υποστηρίζει ο Γερμανός κοινωνιολόγος Χαϊτμάγερ και αναλύει που μπορεί να οδηγήσει αυτό: «όταν η διάθεση για πολιτική συμμετοχή υποχωρεί και φθάνει το μηδέν, επειδή η επιρροή του πολίτη έχει καταρρακωθεί στην κοινωνία, τότε οι απογοητευμένοι δεν στρέφονται εναντίον των ισχυρών ομάδων της κοινωνίας, αλλά εναντίον των ασθενέστερων.»

Πως η ανησυχία για το μέλλον μπορεί να γίνει δυσπιστία έναντι των ξένων

Έγιναν δηλαδή οι Γερμανοί περισσότερο ξενοφοβικοί ή μισάνθρωποι από πέρσι μέχρι φέτος; Όχι, διαπιστώνει η έρευνα. Απλώς αυτό που εκφράζεται τώρα από συγκεκριμένα στρώματα ως «ανησυχία για το μέλλον», ενδέχεται να ενισχυθεί μεσοπρόθεσμα και να εξελιχτεί σε τάση. Διότι διαπιστώθηκε ότι η πλειοψηφία ανησυχεί γενικά για το μέλλον περισσότερο από κάθε άλλη χρονιά.

Η κοινωνική ψυχολόγος Μπεάτε Κίπερ υπογραμμίζει αυτό ακριβώς: «δεν πρόκειται μόνον για το 33% των ασθενέστερων οικονομικά στρωμάτων, όσον αφορά τα εισοδήματα, αλλά και για εκείνους που εκτιμούν ότι το μέλλον θα είναι δυσκολότερο. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι είναι πιο εύκολο να καταντήσουν ξενοφοβικοί ή μισάνθρωποι γιατί αναζητούν έναν αποδιοπομπαίο τράγο. Δεν είναι επομένως σημαντική μόνον η οικονομική ανασφάλεια ορισμένων στρωμάτων, αλλά και η συνολική ανησυχία για το μέλλον.»

Τα πορίσματα της έρευνας καταγράφουν ότι το 92% των Γερμανών πιστεύει ότι θα διευρυνθεί η κοινωνική ανισότητα και το 94% αναμένει αύξηση της φτώχειας.

Τα υψηλά ποσοστά είναι ανησυχητικά, διότι η επίδραση αυτής της ανησυχίας στην κοινωνική συνοχή και γαλήνη είναι καταλυτική, διότι η ανησυχία δυναμιτίζει τις βασικές κοινωνικές αρχές όπως την αλληλεγγύη, τη δικαιοσύνη, τη διαφάνεια.

Για πρώτη φορά φέτος η ερευνητική ομάδα του Μπίλεφελντ διεξήγε την έρευνα σε ευρωπαϊκό επίπεδο και διαπίστωσε ότι π.χ. οι λιγότερο επιρρεπείς στην εχθρότητα κατά των ξένων είναι οι Ολλανδοί και οι Γάλλοι και οι περισσότερο οι Βρετανοί και οι Πολωνοί.

Mathias Bölinger / Βιβή Παπαναγιώτου

Υπεύθ. σύνταξης: Γιώργος Παππάς