1. Μετάβαση στο περιεχόμενο
  2. Μετάβαση στο κύριο μενού
  3. Μετάβαση σε περισσότερους ιστοτόπους της DW

Τι σημαίνει ‘δημοκρατικό έλλειμμα’ στους ευρωπαϊκούς θεσμούς;

7 Ιουνίου 2009

Πολλοί Ευρωπαίοι πολίτες αισθάνονται την έλλειψη δημοκρατικών διαδικασιών, όπως τις ξέρουν από την πολιτική κουλτούρα των εθνικών κρατών. Τι σημαίνει όμως ‘δημοκρατικό έλλειμμα’ στην ΕΕ;

https://p.dw.com/p/I4Sx
Εικόνα: picture-alliance /dpa

Γιατί η ΕΕ, οι θεσμοί της, οι διαδικασίες της και οι αποφάσεις της είναι τόσο άγνωστες στους πολίτες των 27 χωρών - μελών;

Σύμφωνα με τους ευρωσκεπτικιστές και τους επικριτές της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, αιτία αυτής της κατάστασης είναι το ‘δημοκρατικό έλλειμμα’.

Με τον όρο ‘δημοκρατικό έλλειμμα’ υπονοείται το γεγονός ότι οι πολίτες δεν συμμετέχουν στην λήψη των αποφάσεων της Ένωσης, διότι ως γνωστόν το Ευρωκοινοβούλιο έχει περιορισμένες δυνατότητες άσκησης εξουσίας, π.χ. δεν εκλέγει κυβέρνηση, ούτε καν τον πρόεδρο της Κομισιόν.

Έτσι οι Ευρωπαίοι πολίτες αποξενώνονται, απομακρύνονται από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τελικά αγνοούν τη λειτουργία και το ρόλο τους.

Λείπει το σαφές σχήμα: κυβέρνηση - αντιπολίτευση

Belgien EU Gipfel Flaggen in Brüssel
Εικόνα: AP

Η Ζαμπίνε φον Όπελν, πολιτολόγος από το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου διευκρινίζει: «Το δικαίωμα της πρωτοβουλίας επαφίεται κυρίως στην Ευρωπαϊκή Κομισιόν και όχι στο Ευρωκοινοβούλιο. Και αυτό είναι όντως ένα σημείο αδυναμίας. Από την άλλη πλευρά, οφείλουμε να αποδεχθούμε ότι το Ευρωκοινοβούλιο έχει το δικαίωμα και την υποχρέωση να παροτρύνει την Κομισιόν να προχωρήσει σε νομοθετικές ρυθμίσεις.»

Όλα αυτά όμως περνούν στα ψιλά των εφημερίδων ή των ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών. Επιπλέον στο Ευρωκοινοβούλιο δεν υφίστανται σοβαρές διενέξεις και αντιπαραθέσεις, διότι οι αντιπαραθέσεις και οι διαβουλεύσεις γίνονται στις επιτροπές και όχι στην ολομέλεια. Λείπει δηλαδή παντελώς το σύνηθες και σαφές σχήμα: κυβέρνηση – αντιπολίτευση, και αντ’ αυτού κυριαρχεί ο πραγματισμός και ο κοινός παρονομαστής, όπως λέμε συχνά. Ταυτόχρονα οι έδρες και επομένως και οι ψήφοι στο Ευρωκοινοβούλιο είναι κατ’ αναλογία του πληθυσμού της κάθε χώρας - μέλους. Έτσι μια μεγάλη χώρα-μέλος, όπως η Γαλλία ή η Γερμανία, διαθέτει πολλαπλές έδρες και ψήφους σε σχέση με μια μικρή, όπως η Μάλτα. Όλα αυτά φαλκιδεύουν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα και κυρίως τις αντιλήψεις περί δημοκρατίας των Ευρωπαίων πολιτών.

Οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων είναι πολύπλοκες και άγνωστες στους πολίτες

EU Symbolbild Flaggen EU Gipfel
Εικόνα: European Community, 2005

Η Ζαμπίνε φον Όπελν επισημαίνει ότι οι αντιλήψεις αυτές περί ‘δημοκρατικού ελλείμματος’ τροφοδοτούνται και από την πολυπλοκότητα των ευρωπαϊκών θεσμών και οργάνων: «Οι διαδικασίες είναι το πιο πολύπλοκο θέμα στην ΕΕ και πρέπει κανείς να διερευνήσει κάθε πολιτικό τομέα, πώς λειτουργεί, ποιοι και με ποια διαδικασία αποφασίζουν για το α ή β θέμα ή σε ποια διαδικασία έχει το Ευρωκοινοβούλιο λίγο ή πολύ το δικαίωμα της συναπόφασης.»

Υπάρχουν δηλαδή θέματα, στα οποία το Ευρωκοινοβούλιο είναι ισότιμο με την Κομισιόν και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, όπως π.χ. στο ζήτημα της προστασίας των καταναλωτών και στο περιβάλλον. Αντίθετα στον προϋπολογισμό έχει περιορισμένες δυνατότητες παρέμβασης, ενώ σε θέματα κοινής, ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας δεν υφίσταται καμία παρέμβαση.

Σημαίνουν όλα αυτά όμως όντως ‘δημοκρατικό έλλειμμα’ ή μήπως υπάρχει διαφορά στο επίπεδο οργάνωσης εφ’ όσον μιλούμε για διεθνική δημοκρατία και όχι για εθνική;

Μήπως πρέπει να θυμίσουμε ότι οι Ευρωπαίοι πολίτες απέχουν τα τελευταία χρόνια και από τις εθνικές εκλογές;

Μήπως πρέπει να θυμίσουμε ότι οι δυνατότητες παρέμβασης του πολίτη στη διαμόρφωση των νόμων είναι το ίδιο έμμεσος και σε εθνικό επίπεδο;

Diezemann/Παπαναγιώτου

Υπεύθ. Σύνταξης: Σταμάτης Ασημένιος