Τιμητική διάκριση στον Γερμανό μεταφραστή του Ελύτη

Ήταν πρόσφατα στη Λογοτεχνική Εστία του Μονάχου, όταν η Αλίκη Καγιαλόγλου τραγούδησε το «Κοχύλι» του Οδυσσέα Ελύτη σε μουσική Μιχάλη Τρανουδάκη. Ήταν μια συναυλία που συνόδευσε την απονομή του Ελληνογερμανικού Βραβείου Μετάφρασης στον Γκίντερ Ντιτς, έναν από τους βασικούς μεταφραστές του Ελύτη στα γερμανικά. Η μουσική έφερε κάποτε και τον Ντιτς κοντά στον Ελύτη. Ήταν το 1963, ο Ντιτς ήταν φιλόλογος στη Γερμανική Σχολή στην Αθήνα, ο συνάδελφος καθηγητής της μουσικής τον παρακάλεσε να μεταφράσει τα «Επτά Νυχτερινά Επτάστιχα» για μια σύνθεση που παρουσιάστηκε όντως το 1965 από τη Βορειογερμανική Ραδιοφωνία. Για τον Ντιτς ήταν η αφορμή της συνάντησης με τον Ελύτη και της παρότρυνσης να μεταφράσει και το Άξιον εστί.

«Το σαγηνευτικό για μένα στο έργο του Ελύτη», λέει, «και ειδικά στο Άξιον Εστί, αλλά και κατά τη γνωριμία μας, ήταν ότι παρά την απλότητα με την οποία ζούσε κατείχε έναν ονειρικό κόσμο που σφηνωνόταν τόσο πολύ μέσα στον πραγματικό, ώστε να συντήκονται και οι δύο κυριολεκτικά. Σ’ αυτό το βαθμό δεν το είχα δει σε άλλο ποιητή ή συγγραφέα.»

Και ο Ντιτς μετέφρασε όντως το Άξιον Εστί που κυκλοφόρησε στα γερμανικά το 1969 και σε αναθεωρημένη έκδοση το 2001, όταν η Ελλάδα ήταν τιμώμενη χώρα στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης. Ο Ελύτης: μια μακροχρόνια αγάπη για τον Ντιτς. Στο Μόναχο τιμήθηκε τελικά για τη μετάφραση των Ονείρων του Ελύτη, που περιλαμβάνονται στα «Ανοιχτά Χαρτιά», ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε εδώ πέρσι.

«Επέλεξα το Όνειρα», λέει ο Ντιτς, «επειδή διαβάζοντάς τα συνειδητοποίησα ότι έχουν στενότατη σχέση με το Άξιον Εστί, με το οποίο ο Ελύτης ήθελε να εκπληρώσει μιαν αποστολή: να συνθέσει ένα ελληνικό λυρικό έπος, μέσα στο οποίο να συναντώνται η ιστορία και ο πολιτισμός, η φύση και οι άνθρωποι. Και τα Όνειρα δείχνουν ακριβώς πώς έθεσε στον εαυτό του αυτή την αποστολή. Είναι για μας ένα σημαντικό κλειδί για να τον καταλάβουμε.»

Δύσκολη δουλειά η μετάφραση της ποίησης και της ποιητικής πρόζας. Μας το θύμισε πάλι το Ελληνογερμανικό Βραβείο Μετάφρασης, που από το 1998 οπότε θεσπίστηκε τιμά άξιους μεταφραστές, τη μια χρονιά από τα γερμανικά στα ελληνικά, και την επόμενη από τα ελληνικά στα γερμανικά. Μια υπενθύμιση εξαιρετικής σημασίας, αν σκεφθεί κανείς ότι μετά το επίκαιρο ενδιαφέρον για την ελληνική λογοτεχνία το 2001, οι γερμανικοί εκδοτικοί οίκοι μάλλον της δείχνουν τα νώτα τους λόγω της περιορισμένης εμπορικής επιτυχίας της. Να τέλος οι συμβουλές του Γκίντερ Ντιτς προς νέους μεταφραστές:

«Το ζήτημα είναι ως ποιο βαθμό αφήνεσαι στον κόσμο, στη χώρα του ποιητή. Αυτό ξεκινά ήδη με τον Όμηρο και τους θεούς του. Πώς τους νοιώθει ο μεταφραστής, σαν πραγματικές υπάρξεις ή σαν πλάσματα του παραμυθιού; Το ίδιο και στον Ελύτη. Τις μορφές της ποίησής του ο μεταφραστής τις παίρνει στα σοβαρά ή απλά σαν αποκυήματα φαντασίας;»

Σπύρος Μοσκόβου, Μόναχο