Τα αδιέξοδα στην παρασκευή νέων εμβολίων

Περί ιών ο λόγος, των οποίων το γενετικό υλικό συνεχώς μεταλλάσσεται, προκαλεί το ανοσοποιητικό μας σύστημα και κάνει πιο πολύπλοκη την έρευνα για την ανάπτυξη νέων εμβολίων. Το καλύτερο παράδειγμα μας το δίνει η γρίπη. Κάθε χρόνο οι επιστήμονες πρέπει να παρασκευάζουν ένα νέο εμβόλιο, κάτι ιδιαίτερα πολύπλοκο και εξαιρετικά δαπανηρό. Το πιο απλό θα ήταν να είχαμε για κάθε ιό και από ένα εμβόλιο, που θα μας προστάτευε 100% από τους ιούς και τα βακτηρίδια. Κάτι σαν τον τετραγωνισμό του κύκλου;

Έρευνα με πολλά αδιέξοδα

Το απογοητευτικό με τα εμβόλια είναι ότι στην καλύτερη περίπτωση χρειάζεται πολύς χρόνος για να παραχθούν, όταν οι επιστήμονες δεν οδηγούνται σε αδιέξοδο, που είναι συνήθως και ο κανόνας. Αλλά όταν βρεθεί κάποιο εμβόλιο, η χαρά του ερευνητή είναι πως θα οδηγήσει στην οριστική εξαφάνιση του ιού, όπως υποστηρίζει ο Στέφαν Κάουφμαν, διευθυντής του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ για τη βιολογία των λοιμώξεων. «Το καλύτερο παράδειγμα", μας λέει, "είναι δυστυχώς και το μοναδικό και πρόκειται για την εξαφάνιση της ευλογιάς. Ο ιός της ευλογιάς εξαφανίστηκε με το εμβόλιο και ήταν η πρώτη φορά που μπορέσαμε να γιορτάσουμε μια τέτοια επιτυχία».

Εδώ και πολλά χρόνια ο γερμανός ανοσολόγος εργάζεται για την παρασκευή εμβολίου κατά της φυματίωσης. Η φυματίωση προκαλείται μέσω βακτηριδίων, τα οποία μεταδίδονται πολύ γρήγορα. Αν και η νόσος είναι θανατηφόρα σε ποσοστό 5 έως 10%, κάθε χρόνο πεθαίνουν 2 εκατομμύρια άνθρωποι από φυματίωση. Είναι κυρίως αυτοί με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, όπως οι φορείς του AIDS. Οι επιστήμονες δοκιμάζουν νέα εμβόλια χωρίς να μπορούμε να πούμε ότι κάποτε κάποιο από αυτά θα καταπολεμήσει τη φυματίωση.

«Πρέπει να γίνουμε καλύτεροι και από τη φύση»

«Σήμερα διαθέτουμε εμβόλια που ήταν σχετικά εύκολο να παρασκευάσουμε για να καταπολεμήσουμε μιαν ασθένεια», υποστηρίζει ο Στέφαν Κάουφμαν. «Λογικά λοιπόν μας μένουν εκείνες οι ασθένειες, για τις οποίες είναι δύσκολο να παρασκευάσουμε εμβόλια, και αυτές είναι η ελονοσία, το AIDS και η φυματίωση. Πρόκειται για ιούς δύσκολα καταπολεμήσιμους. Δεν μας φτάνουν οι κλασσικές μέθοδοι που διαθέτουμε. Τα εμβόλια που έχουμε μιμούνται τον φυσικό τρόπο άμυνας. Έχουμε διδαχθεί από τη φύση. Για τις ασθένειες που δεν υπάρχει εμβόλιο, πρέπει να γίνουμε καλύτεροι και από το φυσικό μηχανισμό άμυνας, που δεν είναι σε θέση να καταπολεμήσει τη φυματίωση, την ελονοσία ή το AIDS».

Μια επιπλέον δυσκολία που πρέπει να αντιμετωπίσει η επιστήμη είναι ότι οι ιοί αυτοί συνεχώς μεταλλάσσονται. Και μόλις κάποιος επιστήμονας ανακαλύψει ένα νέο εμβόλιο, με την μετάλλαξη του ιού, καθίσταται αναποτελεσματικό. Ή σε άλλες περιπτώσεις, προστατεύει τον άνθρωπο μόνο σε ποσοστό 50%. Παρόλα αυτά τα εμβόλια έχουν πολύ μεγάλες δυνατότητες, αλλά με πολλούς περιορισμούς.

Έρευνα και γραφειοκρατία

«Η διάρκεια παρασκευής ενός εμβολίου είναι πολύ μεγαλύτερη από ότι νομίζει κανείς», υποστηρίζει ο Τζέρεμυ Φαράρ, διευθυντής της Κλινικής για Τροπικές Ασθένειες στο Βιετνάμ. «Κι αυτό ισχύει κυρίως για τα νέα εμβόλια. Όσα έχουμε, χρειάζεται λιγότερος χρόνος για να τα καλυτερεύσουμε. Όταν όμως ξεκινά κανείς από το μηδέν, χρειάζεται ολόκληρες δεκαετίες για να βρει ένα νέο εμβόλιο. Ο κίνδυνος που ελλοχεύει αφορά τους πολιτικούς και τους υπεύθυνους, όταν ξαφνικά αποφασίσουν να σταματήσουν την εξεύρεση άλλων τρόπων καταπολέμησης αυτών των ασθενειών. Κι όταν η επιστήμη σταματήσει την έρευνα, τότε οι πολιτικοί σταματούν με τη σειρά τους την αναζήτηση εναλλακτικών μεθόδων, όπως για παράδειγμα είναι οι σήτες κατά των κουνουπιών, τα φάρμακα ή καλύτερες μέθοδοι διάγνωσης».

Χρειάζονται όμως πράγματι δεκαετίες; Πολλοί επιστήμονες απαντούν αρνητικά και δείχνουν την ατέλειωτη γραφειοκρατία, από την οποία μαστίζεται η έρευνα. Το ότι όμως η επιστήμη κατάφερε τελευταία να παρασκευάσει το εμβόλιο για τη νέα γρίπη ανήκει στα θετικά όχι μόνο της έρευνας, αλλά και της πολιτικής που σε αυτήν την περίπτωση αποτίναξε τη γραφειοκρατία και έβαλε σε λειτουργία τα αντανακλαστικά της για το καλό της παγκόσμιας υγείας.

Judith Hartl/Ειρήνη Αναστασοπούλου

Υπεύθυνος Σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου