Συνθετική βιολογία
25 Αυγούστου 2009
Τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες ανακάλυψαν έναν καινούργιο κλάδο, αυτόν της συνθετικής βιολογίας. Σε αυτόν τον κλάδο συνεργάζονται βιολόγοι, χημικοί και μηχανικοί. Μέχρι τώρα οι επιστήμονες απομόνωναν τα έμβια όντα και προσπαθούσαν να το αποκωδικοποιήσουν μέχρι και το τελευταίο κύτταρο. Τώρα κινούνται αντίστροφα. Προσπαθούν να επανασυνδέσουν τα γονιδιακά κομμάτια επιτυγχάνοντας νέους οργανισμούς. Ορισμένοι ερευνητές ονειρεύονται ήδη ότι κάποτε θα δημιουργήσουν τη ζωή με τεχνητό τρόπο .
Συνθετικό DNA;
Η συνθετική βιολογία λοιπόν είναι κάτι παραπάνω από τη συνηθισμένη βιοτεχνολογία. Δηλαδή οι επιστήμονες δεν μεταφέρουν μόνο τη γενετική προδιάθεση από έναν έμβιο οργανισμό σε έναν άλλο, αλλά τους ζωντανούς οργανισμούς μπορεί να τους «κατασκευάσουν» στην κυριολεξία με τη βοήθεια του υπολογιστή. Από μικρά τμήματα με κυτταρική δομή δημιουργούνται πολύπλοκες βιολογικές κατασκευές. Τα πιο σημαντικά στοιχεία αυτών των κατασκευών είναι τα γονίδια με πληροφορίες χαρακτηριστικών που αποκτά ο οργανισμός, δηλαδή το DNA. Ο μηχανικός Σβεν Πανκε, από το ελβετικό Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης μας περιγράφει την πολύπλοκη διαδικασία.
«Εξετάζουμε πώς για παράδειγμα μπορούμε να κατασκευάσουμε συνθετικό DΝΑ» μας είπε. «Από ποια στοιχεία θα το παράγουμε και πώς θα το εγχύσουμε στο κύτταρο. Η πρόκληση είναι διπλή: ποσοτική, πώς μπορούμε να παρασκευάσουμε μεγάλη ποσότητα γονιδίων, και ποιοτική, ποιες πληροφορίες θα «γράψουμε» στο DNA. Έχουμε καλή γνώση του DNA για να μπορούμε να ξαναγράψουμε τον κώδικά τους; Όλα αυτά είναι ερωτήματα, που μόνο μέσω της συνθετικής βιολογίας μπορούν να απαντηθούν.
«Συνθετικά χρωμοσώματα»
Με το συνθετικό DNA μπορεί κάποτε να παρασκευαστούν νέα εμβόλια και φάρμακα ή να μετατρέψει κανείς τα βιολογικά απορρίμματα σε ενέργεια. Στο απώτερο μέλλον θα μπορούσαν μάλιστα οι επιστήμονες μέσω της συνθετικής βιολογίας να δημιουργήσουν εντελώς νέους ζώντες οργανισμούς. Αυτός είναι διακηρυγμένος στόχος του Κρεγκ Βέντερ από τις ΗΠΑ. Είναι επιχειρηματίας βιοτεχνολογίας και ένας πρωτοπόρος στον τομέα των γενωμάτων. Επιδιώκει και ελπίζει πολλά μέσω της συνθετικής βιολογίας.
«Αν μπορέσουμε να δημιουργήσουμε ένα συνθετικό χρωμόσωμα και μέσα σε αυτό δώσουμε διαφορετικά στοιχεία κληρονομικότητας από ότι υπάρχουν στη φύση, τότε αυτό θα ισοδυναμούσε με έναν εντελώς τεχνητό ζώντα οργανισμό», μας λέει.
Ο Κρεγκ Βέντερ έχει κάνει όνομα με τη δημιουργία συνθετικών μικροοργανισμών όπως το μυκοβακτηρίδιο του εργαστηρίου ή το μυκοβακτηρίδιο γενιτάλιουμ. Αυτά τα γονίδια έχουν παραχθεί στο εργαστήριο από την ομάδα του Βέντερ. Τώρα με την ίδια μέθοδο θέλει να παρασκευάσει πιο απλούς οργανισμούς. Κίνδυνος δεν υπάρχει, λέει, γιατί οι οργανισμοί ζουν αποκλειστικά μέσα στο εργαστήριο.
«Εξ ορισμού η ζωή δεν είναι τεχνητή»
Οι επιστήμονες ερίζουν αν πρόκειται όντως για τεχνητούς οργανισμούς. Ο Μάρτινς ντος Σάντος, ο πορτογαλικής καταγωγής επιστήμονας από το Κέντρο Helμholtz για έρευνα σε θέματα λοιμώξεων στο Μπράουνσβιγκ απορρίπτει αυτή την ονομασία. «Τεχνητή ζωή, στην ουσία δεν υπάρχει, διότι η ζωή εξ ορισμού δεν μπορεί να είναι τεχνητή. Τα βακτηρίδια υπάρχουν και χρειάστηκαν εκατομμύρια χρόνια για να γίνουν αυτό που είναι. Αυτό που κάνει κανείς με αυτή τη συνθετική βιολογική επεξεργασία είναι να επιταχύνει την εξέλιξη προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση, αλλά τεχνητή ζωή δεν είναι.
Η συζήτηση όμως έχει κι άλλες πτυχές: τι θα γίνει για παράδειγμα αν πέσουν σε χέρια τρομοκρατών οι εντελώς νέοι οργανισμοί; Μπορούν να οδηγήσουν σε οικολογική καταστροφή; Επιτρέπεται σε τελική ανάλυση ο άνθρωπος να γίνει δημιουργός;
Michael Lange/Ειρήνη Αναστασοπούλου
Υπεύθυνος σύνταξης Σταμάτης Ασημένιος