Ρουτίνα η βία στις φυλακές νέων

Τα κρούσματα βασανιστηρίων, βιασμών, ακόμη και φόνων δεν είναι κάτι ξένο για την πραγματικότητα των σωφρονιστικών ιδρυμάτων για νέους στη Γερμανία. Σε πολλά από αυτά φαίνεται να επικρατεί ο νόμος του ισχυρού, όπως επιβεβαιώνει στη DW ο νομικός επιστήμονας του Πανεπιστημίου της Κολωνίας Φρανκ Νοϊμπάχερ, εξηγώντας χαρακτηριστικά ότι «σε μία τέτοια φυλακή ‘μάγκας’ θεωρείται μόνο όποιος είναι αρκετά ‘μάγκας’ ώστε να βοηθηθεί μόνος του».

Ο Νοϊμπάχερ εξέτασε στο πλαίσιο ενός ερευνητικού προγράμματος μεταξύ 2010 και 2013, πόσο σοβαρό πρόβλημα βίας υπάρχει στους κόλπους του γερμανικού σωφρονιστικού συστήματος για τους νέους. Το πόρισμα είναι ανησυχητικό, καθώς σχεδόν ένας στους δύο από τους συνολικά 900 ερωτηθέντες παραδέχεται ότι έχει προκαλέσει κάποιου είδους σωματικά τραύματα σε συγκρατούμενό του. Η ίδια έρευνα καταδεικνύει μάλιστα ότι το 70% των ερωτηθέντων έχει ασκήσει ψυχολογική βία, ενώ πολύ ενδιαφέρον στοιχείο είναι κατά το γερμανό επιστήμονα το γεγονός ότι δύο στους τρεις επιβεβαιώνει ότι έχει υπάρξει και θύτης και θύμα.

Οι αντιφάσεις του σωφρονιστικού συστήματος

Τα στοιχεία αυτά ρίχνουν φως στην καθημερινότητα της βίας και της καταστολής στα σωφρονιστικά ιδρύματα νέων, εκτιμά ο Νοϊμπάχερ. Κάτω από αυτές τις συνθήκες ο στόχος της κοινωνικής επανένταξης είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί.
«Ένα βασικό δίλημμα του σωφρονιστικού συστήματος, είτε για ανήλικους είτε για ενήλικες, είναι ότι στοχεύει να καταπολεμήσει την αξιόποινη συμπεριφορά και τη βία σε ένα περιβάλλον το οποίο χαρακτηρίζεται το ίδιο από βία και ανελευθερία. Το γεγονός αυτό δείχνει την όλη προβληματική», επισημαίνει ο Φ. Νοϊμπάχερ, τασσόμενος υπέρ εναλλακτικών μορφών σωφρονισμού.

Ένα παράδειγμα εναλλακτικού σωφρονισμού είναι το κοινωνικοπαιδαγωγικό ίδρυμα Raphaelshaus στο Ντορμάγκεν, κοντά στην Κολωνία. Από τον Αύγουστο του 2012 επιλεγμένοι ανήλικοι εκτίουν εκεί τους τελευταίους 12 μήνες της ποινής τους. Όπως λέει στη DW ο Χανς Σόλτεν, διευθυντής του ιδρύματος, αρκετοί νέοι δραπετεύουν από τέτοια ιδρύματα, ωστόσο τα κρούσματα βίας εκεί είναι κατά τη γνώμη του αμελητέα. Όπως λέει, «μέχρι σήμερα δεν είχαμε βία πέρα από κάποιες αψιμαχίες στο γήπεδο ποδοσφαίρου. Βία παρόμοια με εκείνην που παρατηρείται στις φυλακές δεν υπάρχει σ’ εμάς». Μία άλλη πτυχή που διακρίνει ιδρύματα όπως το Raphaelshaus είναι και οι πολύ σπανιότερες περιπτώσεις υποτροπής όσων αποφυλακίζονται, καθώς σε αυτά προσφέρονται περισσότερες δυνατότητες κοινωνικής μάθησης. Οι πέντε νέοι παραβάτες που ζουν σήμερα στο Raphaelshaus μαγειρεύουν μαζί και ολοκληρώνουν την υποχρεωτική τους εκπαίδευση.

Περισσότερη παρακολούθηση, λιγότερη πρόληψη

Μία άλλη αποτελεσματική μέθοδος καταπολέμησης της βίας και της παραβατικής συμπεριφοράς είναι και η ειδική εκπαίδευση που προσφέρεται σε μερίδα φυλακισμένων νέων. Ο Στέφεν Κνίπερτζ, ειδικός εκπαιδευτής του συλλόγου Violence Prevention Network, κάνει μαθήματα στο πλαίσιο ενός ειδικού προγράμματος σε τροφίμους φυλακών νέων στην περιοχή μεταξύ Βούπερταλ και Αμβούργου.

Το πρόγραμμα αυτό υπάρχει τα τελευταία 12 χρόνια και όπως εκτιμά ο Κνίπερτζ, συμβάλλει στη μείωση έως και 70% του ποσοστού των νέων που καταλήγουν και πάλι στη φυλακή. Τα μαθήματα αυτά κοστίζουν περίπου 1 εκατ. ευρώ ετησίως, ποσό όχι υπερβολικό κατά τον Στέφεν Κνίπερτζ. Ωστόσο η γερμανική κυβέρνηση έχει δρομολογήσει τη διακοπή του προγράμματος στο τέλος του 2013. Ο γερμανός εκπαιδευτής δίνει τη δική του εκδοχή: «Θα υπέθετα, για να το πω προσεκτικά, ότι έχει να κάνει με το γεγονός ότι ο υπουργός Εσωτερικών Χανς-Πετερ Φρίντριχ υποβαθμίζει τον κίνδυνο του εξτρεμισμού και επενδύει περισσότερο στην παρακολούθηση παρά στην πρόληψη».

Christian Ignatzi / Άρης Καλτιριμτζής

Υπεύθ. σύνταξης: Σταμάτης Ασημένιος