Πώς στύβουν τα πορτοκάλια στη Νίσυρο;

«Περιοδεία στο γαλάζιο»: αυτόν τον τίτλο που προδιαγράφει και το περιεχόμενο επέλεξε η μεγάλη εφημερίδα του Μονάχου Süddeutsche Zeitung στο ταξιδιωτικό της ένθετο αυτές τις μέρες για να προσελκύσει τον αναγνώστη σε μια κρουαζιέρα στα Δωδεκάνησα. Η οποία δεν γίνεται με κρουαζιερόπλοιο, αλλά με ιστιοφόρο, για την ακρίβεια με απομίμηση ιστιοφόρου που στην πραγματικότητα κινείται με μηχανή. Επιβαίνει μαζί με άλλους τουρίστες κι ένας δημοσιογράφος, εν είδει εκπροσώπου των αναγνωστών. Οι σταθμοί του ταξιδιού: Σύμη, Νίσυρος, Ρόδος. Λογής-λογής ομορφιές στα ελληνικά νησιά, πανευτυχείς οι ταξιδιώτες, πλέουν στα γαλάζια πελάγη του φωτός. Μια εικόνα και η πρόσληψή της μας ενδιαφέρει. Εκεί στη Νίσυρο, σ’ ένα καφενεδάκι ο δημοσιογράφος παρατηρεί τον καφετζή και γράφει: «Στο καφενείο απέναντι από την εκκλησία ο καφετζής φτιάχνει φυσικό χυμό πορτοκάλι. Και οι κινήσεις του καθώς στύβει τα φρούτα είναι τόσο αργές σαν να κινείται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το στρες και το άγχος, έννοιες άγνωστες. Το να τον παρακολουθείς καθώς στύβει πορτοκάλια είναι σαν να επιδίδεσαι στην περισυλλογή των βουδιστών.»

Ο νόμος της χρησιμοθηρίας…

Αυτά από τη γερμανική ή θα λέγαμε κεντροευρωπαϊκή ματιά. Τι είδε ακριβώς ο δημοσιογράφος στη Νίσυρο και τι περιγράφει; Συναντήθηκε στιγμιαία με τον άλλο χρόνο, τον παλιότερο, αυτόν που υφίσταται ακόμα στις νότιες παρυφές της Ευρώπης, αυτό τον χρόνο τον φυσικό που δεν υπόκειται στους νόμους της παραγωγικότητας και της χρησιμότητας και της χρησιμοθηρίας, τους νόμους της οικονομίας που στα χέρια τους ο άνθρωπος γίνεται νευρόσπαστο και ο χρόνος κηρύσσεται σπατάλη όταν δεν αποφέρει συγκεκριμένο αποτέλεσμα και σαφώς ευδιάκριτο κέρδος. Είναι ο χρόνος των παλιότερων κοινωνιών, των παλιότερων πολιτισμών της Μεσογείου που δεν άνθησαν λιγότερο από τον δικό μας, είναι ο χρόνος του σεργιανίσματος και του κυριακάτικου περίπατου, είναι ο χρόνος του αβίαστου παρατηρητή των φυσικών και των ανθρώπινων πραγμάτων, είναι ο χρόνος-κόκκος της χαράς που δεν αποφέρει άμεσο μετρήσιμο όφελος, αλλά κάνει τον άνθρωπο να συνάδει με τη φύση, με τον ρυθμό του κόσμου, να κοιμάται στην αγκαλιά του εν πλήρει εγρηγόρσει.

…και ο ανεπίκαιρος χρόνος

Αυτόν τον χρόνο όμως δεν τον έχει ζήσει ο δημοσιογράφος, δεν τον ξέρει, δεν έχει καν διαβάσει γι’ αυτόν, δεν είναι προετοιμασμένος για μια τέτοια απρόσμενη συνάντηση. Και γι’ αυτό τον περιγράφει μέσω των γνωστών και οικείων. Τον περιγράφει σαν να είναι απλώς μια επιβράδυνση του κανονικού υποτίθεται, γοργού και αποτελεσματικού χρόνου της προηγμένης σημερινής κοινωνίας. Σαν τον αδηφάγο χρόνο της Αθήνας, του Παρισιού ή του Βερολίνου, αλλά στο ρελαντί, σαν ο καφετζής που στύβει πορτοκάλια στη Νίσυρο να είναι κάποιο απόκοσμο χρυσόψαρο στο ενυδρείο. Να λοιπόν που αυτός ο παλιός χρόνος, όσο κι αν συνταίριαζε την ανθρώπινη ψυχή με τον ρυθμό του κόσμου, δεν υπάρχει πια, παρά στις εσχατιές της Ευρώπης, σε κόγχες, σε χαλάσματα, σε μουσεία, σε ενυδρεία. Ο λαγαρός χρόνος, ο διαυγής, ο επιφανειακά μη προσοδοφόρος, ο χωρίς προσμίξεις, ο μη χρηστικός αλλά όχι άχρηστος, ο ανεπίκαιρος.

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου