Προς ένα ΝATO δύο ταχυτήτων;

Ο Μπάρακ Ομπάμα έφτασε πρώτος το πρωί στο Στρασβούργο και ήδη είχε την πρώτη του συνάντηση με τον Γάλλο ομόλογο του Νικολά Σαρκοζί. Ο καθαρά ανοιξιάτικος καιρός δεν ήταν στο πρόγραμμα των διοργανωτριών χωρών της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ, της Γερμανίας και της Γαλλίας, γι΄ αυτό και ιδιαίτερα ευπρόσδεκτος. Οι 28 ηγέτες των ισάριθμων χωρών - μελών της δυτικής συμμαχίας θα μπορέσουν απόψε στο Μπάντεν-Μπάντεν και αύριο στο Κελ και το Στρασβούργο να συνομιλήσουν για το παρελθόν, το παρόν, αλλά ιδιαίτερα για το δύσκολο μέλλον ενός θεσμού που συμπληρώνει 60 χρόνια ύπαρξης.

Ψυχροπολεμικό παρελθόν…

Εορταστική ατμόσφαιρα. Στις 4 Απρίλιου του 1949 υπογράφεται στη Ουάσιγκτον η ιδρυτική συνθήκη του ΝΑΤΟ από τους υπουργούς Εξωτερικών των ΗΠΑ και άλλων 11 χωρών της Ευρώπης. Πυρήνας της το άρθρο 5, σύμφωνα με το οποίο επίθεση εναντίον μιας χώρας-μέλους, αποτελεί επίθεση εναντίον όλων των υπόλοιπων χωρών. Ο μεγάλος εχθρός τότε δεν ήταν η αποστρατικοποιημένη Γερμανία, αλλά η Σοβιετική Ένωση. Το 1955 η Γερμανία εντάσσεται στους κόλπους της Συμμαχίας. Η Σοβιετική Ένωση με τους δικούς της συμμάχους ιδρύει το Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Μέχρι την πτώση του τείχους του Βερολίνου ο κόσμος μας διαιρεμένος σε δύο στρατόπεδα περνά περιόδους μεγάλης έντασης, αλλά και ύφεσης. Περιόδους προσηλωμένους σε μια απίστευτη κούρσα εξοπλισμών, αλλά και περιόδους συνειδητοποίησης ότι με τα όπλα δεν μπορεί να χτιστεί η ειρήνη. Η πτώση του τείχους φέρνει το ΝΑΤΟ προ νέων δεδομένων.

…και ψυχροπολεμικές εντάσεις με την διεύρυνση

Το Σύμφωνο της Βαρσοβίας διαλύεται και πολλές χώρες που ανήκαν σε αυτό εκδηλώνουν την επιθυμία να ενταχθούν στο πάλαι ποτέ εχθρικό στρατόπεδο. Το 1997 ο τότε γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Χαβιέ Σολάνα εξαγγέλλει το μεγάλο άνοιγμα.. «Σήμερα, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων αποφάσισαν να καλέσουν την Τσεχία, την Ουγγαρία και την Πολωνία για ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Τα επόμενα χρόνια η συμμαχία πρόκειται να κάνει και άλλες προσκλήσεις». Στα πλαίσια της διεύρυνσης δέκα χώρες γίνονται μέλη με τη διαδικασία ανοιχτή και για άλλα κράτη. Αυτό βέβαια δημιούργησε εντάσεις με τη Ρωσία που διαρκούν μέχρι σήμερα. Αλλά και η αποστολή του ΝΑΤΟ έχει αλλάξει. Ενώ μέχρι τώρα ήταν η άμυνα από τυχόν επιθέσεις από το ανατολικό μπλοκ , τα τελευταία χρόνια προσανατολίζεται όλο και περισσότερο σε επιχειρήσεις εκτός της επικράτειάς του. Τομή στην ιστορία του αποτελούν οι τρομοκρατικές επιθέσεις στου δίδυμους πύργους το 2001. Ο τότε καγκελάριος Γκερχαρτν Σρέντερ είχε πει τα εξής: «Τυπικά τίθενται σε ισχύ οι προϋποθέσεις που ισχύουν όταν γίνει επίθεση εναντίον συμμαχικής χώρας, και άρα ενεργοποιείται το άρθρο 5». Όμως ο πρόεδρος Μπους προτιμά τη συμμαχία των προθύμων και με αυτούς εισβάλει στο Ιράκ.

Διαδηλώσεις εναντίον της «συμμαχίας των προθύμων»

Εκατομμύρια διαδηλώνουν στην Ευρώπη, ο πόλεμος στο Ιράκ οδηγεί την Βορειοατλαντική Συμμαχία σε μια από τις μεγαλύτερες κρίσεις στην ιστορία της. Το 2003, ο τότε Γάλλος πρόεδρος Ζακ Σιράκ, καταγγέλλει τη λογική του πολέμου. «Δεν βλέπουμε τον λόγο γιατί θα πρέπει να αλλάξουμε τη λογική μας, που είναι λογική της ειρήνης και να πάμε στη λογική του πολέμου». Με τις δηλώσεις του ο υπουργός άμυνας της κυβέρνησης Μπους, ο Ντόναλντ Ράμσφλεντ, εξώθησε την κατάσταση στα άκρα κάνοντας λόγο για την παλαιά και τη νέα Ευρώπη. «Όταν μιλάτε για την Ευρώπη, σκέπτεστε τη Γερμανία και τη Γαλλία, εγώ όχι. Αυτή είναι η παλαιά Ευρώπη. Όταν κοιτάτε σήμερα το χάρτη του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη, τότε το κέντρο βάρος του μετακινείται πιο ανατολικά». Το ρήγμα υπάρχει και τώρα οι Ευρωπαίοι προσδοκούν πολλά από τον πρόεδρο Ομπάμα. Όλα δείχνουν όμως ότι η διαφορά απόψεων, για παράδειγμα γύρω από το Αφγανιστάν, που είναι και η κύρια αποστολή αυτή την εποχή του Νάτο, θα παραμείνει. Το νέο ΝΑΤΟ είναι μεγαλύτερο αριθμητικά και πρόκειται να μεγαλώσει κι άλλο. Η εξεύρεση συναίνεσης λοιπόν δεν θα είναι πάντα μια εύκολη υπόθεση.

Αμερικανικές προσδοκίες

Η Γερμανία και η Γαλλία, δύο χώρες που τις χώρισε πολλές φορές ο πόλεμος, συνδιοργανώνουν αυτή τη σύνοδο υπογραμμίζονταν με τρόπο συμβολικό την συμφιλίωσή τους. Οι συμβολισμοί όμως δεν τελειώνουν εδώ. Η Γαλλία επιστρέφει με πανηγυρικό τρόπο στο ΝΑΤΟ, η Κροατία και η Αλβανία προστίθενται στην μεγάλη ατλαντική οικογένεια, όλα αυτά υπογραμμίζουν τον βαρύνονται ρόλο της Ευρώπης στο Νάτο. ΄Η μήπως το ΝΑΤΟ των 2 ταχυτήτων; Το χθεσινό άρθρο του Αμερικανού υπουργού Άμυνας Ρόμπερτ Γκέιτς στους Financial Times είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικό για το τι πιστεύουν οι Αμερικανοί για τους ευρωπαίους εταίρους τους στο ΝΑΤΟ. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, γράφει ο Ρόμπερτ Γκέιτς, δεν έχουν καταβάλει αρκετές προσπάθειες για να κάνουν σαφές στην κοινή γνώμη τη σημασία μιας νίκης στο Αφγανιστάν. Η νέα αμερικανική πολιτική στο Αφγανιστάν θα αποτελέσει το κύριο θέμα συζήτησης αυτής της συνόδου, με την εκπεφρασμένη απόφαση του Μπάρακ Ομπάμα να αυξήσει τoν αριθμό των στρατιωτών εκεί και την άρνηση των ευρωπαίων, και πάνω από όλα της Γερμανίας και της Γαλλίας, να στείλουν επί πλέον δυνάμεις. ΄Hδη για τη διασφάλιση της διαδικασίας για την εκλογή στις 20 Αυγούστου νέου Αφγανού προέδρου χρειάζονται επί πλέον 2000 στρατιώτες.

ΝΑΤΟ δύο ταχυτήτων;

«Οι ΗΠΑ είναι η μόνη εναπομείνασα υπερδύναμη», υπογραμμίζει ο Νιλ Γκάρντινερ, πρώην σύμβουλος της Μάργκαρετ Θάτσερ. «Δαπανά το 3, 6% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος για τις αμυντικές της ανάγκες, ποσό πολύ περισσότερο από ότι οι Ευρωπαίοι, που δίνουν γύρω στο 1,7%. Διαδραματίζουν τον κυρίαρχο ρόλο στο Νάτο για παράδειγμα στον πόλεμο στο Αφγανιστάν. Αλλά οι ΗΠΑ περιμένουν και από άλλες χώρες, κυρίως από τη Γερμανία, μεγαλύτερη δραστηριοποίηση στο Αφγανιστάν αλλά και αλλού. Αίτημα που απέρριψαν μετά πολλών επαίνων οι Ευρωπαίοι. Εξ ονόματός τους ο Χαβιέ Σολάνα, ο ύπατος εκπρόσωπος της Ε.Ε. για την εξωτερική πολιτική, σε συνέντευξη του σε γερμανική εφημερίδα απέρριψε την αποστολή κι άλλων ευρωπαίων στρατιωτών στο Αφγανιστάν. Από την πλευρά του ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών, σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε πρόσφατα, υποστήριξε ότι το ΝΑΤΟ δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να αντικαταστήσει τα ΗΕ ως πλαίσιο για την παγκόσμια ασφάλεια, ή ως να παίξει τον ρόλο του παγκόσμιου χωροφύλακα. Το ίδιο υπογράμμισε και η καγκελάριος Μέρκελ από το βήμα της Βουλής. «Δεν θεωρούμε σωστή την ύπαρξη ενός παγκόσμιου ΝΑΤΟ», άποψη που μοιράστηκε και ο γάλλος υπουργός άμυνας Ερβέ Μορέν. «Στο Αφγανιστάν», υποστηρίζει ο Τσαρλς Κουπτσάν από το ανεξάρτητο Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής, « οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Δανία και μερικές άλλες χώρες αποδέχονται τους κινδύνους για τους στρατιώτες τους περισσότερο από άλλες χώρες. Αυτό οδηγεί αυτόματα σε άνιση κατανομή αρμοδιοτήτων και κινδύνου, αλλά αυτό είναι το ΝΑΤΟ, στο οποίο πρέπει να συνηθίσουμε να ζούμε». Ένα ΝΑΤΟ λοιπόν των δύο ταχυτήτων; Παρατηρητές εκτιμούν ότι και μετά τους εορτασμούς για το 60ο ιωβηλαίο της Συμμαχίας το χάσμα δεν πρόκειται να γεφυρωθεί. Το ευρωπαϊκό σκηνικό που φιλοξενεί αυτή την σύνοδο κορυφής θα έχει συμβολική αξία. Τον τόνο στο ΝΑΤΟ τον δίνουν οι Αμερικανοί…