Προετοιμασίες για την dOCUMENTA(13)

Η Κριστίνε Λιτζ, διευθύντρια σχεδιασμού της «dOCUMENTA(13)», είναι σκυμμένη δίπλα σε μια μηλιά στο πάρκο Πάρκαουε του Κάσσελ ενώ ψιλοβρέχει. “ Πρέπει να μεγαλώσει”, λέει η 44χρονη Κριστίνε χαμογελώντας. Το δεντράκι αυτό φυτεύτηκε πριν από λίγες εβδομάδες από την Καρολίν Κριστόφ-Mπακάργιεφ, καλλιτεχνική διευθύντρια της φετινής έκθεσης.

Το επαρχιακό Κάσσελ των 200.000 κατοίκων αποκτά με την έκθεση αυτή διεθνή λάμψη. Στο πεζοδρομημένο κέντρο της πόλης επικρατεί νεκρική σιγή καθ' όλη τη διάρκεια του χειμώνα. Στο Πάρκαουε ένα ζευγάρι βγάζει βόλτα τον σκύλο του. Από τις 9 Ιουνίου ο χώρος αυτός θα αποτελεί ένα από τα βασικά πεδία της έκθεσης, ένα είδος υπαίθριου μουσείου, ειδικά διαμορφωμένου γι’αυτή. Σα να υπάρχει παντού μια διάχυτη αίσθηση ηρεμίας πριν από την επικειμένη καταιγίδα...

Η Documenta διοργανώθηκε για πρώτη φορά το 1955 με κύριο εμπνευστή τον εικαστικό και καθηγητή Άρνολντ Μπόντε, ο οποίος είχε αποπεμφθεί από την πανεπιστημιακή του έδρα στο Βερολίνο από το ναζιστικό καθεστώς. Σκοπός της πρώτης έκθεσης ήταν να επαναφέρει στο προσκήνιο τη σύγχρονη τέχνη, η οποία κατά τη διάρκεια του εθνικοσοσιαλισμού αποτέλεσε αντικείμενο αυστηρής λογοκρισίας και διώξεων. Από τότε η Documenta αποτελεί θεσμό και διεξάγεται κάθε πέντε χρόνια στο Κάσσελ.

Παγκόσμια περιοδεία προς αναζήτηση καλλιτεχνών

Η αμερικανικής καταγωγής διευθύντρια ταξίδεψε μέχρι τώρα σε 50 χώρες ζητώντας από 158 καλλιτέχνες ανά την υφήλιο να συμβάλουν με ένα έργο τους. Οι περισσότεροι θα υλοποιήσουν τα καλλιτεχνικά τους σχέδια απευθείας στον χώρο της έκθεσης στο Κάσσελ. Εν τω μεταξύ, για τους συνεργάτες της έκθεσης ξεκίνησε ήδη η “καυτή περίοδος”, ιδιαίτερα μάλιστα για τη διευθύντρια σχεδιασμού Κριστίνε Λιτζ.

Η λίστα με τους καλλιτέχνες που τελικά θα λάβουν μέρος παραμένει για την ώρα αυστηρά απόρρητη. Κάθε αναφορά στους συμμετέχοντες γίνεται με μυστικούς κωδικούς ενώ στο γραφείο της Λιτζ βρίσκονται μόνο φάκελοι με συνθηματικά. Ωστόσο, παρ’ όλη την άκρα μυστικότητα κάποια ονόματα προδόθηκαν.

Πενόνε και Ντάραμ: τα μοναδικά ονόματα που είναι προς το παρόν γνωστά. Ο Αμερικανός καλλιτέχνης Τζίμι Ντάραμ φύτεψε μια άλλη μηλιά στο πάρκο μαζί με την Λιτζ. Πρόκειται για μια μαύρη μηλιά απ’ το Αρκάνσας, λέει ο Ντύρχαμ, αναπολώντας τα παιδικά του χρόνια. Η πρώτη μηλιά της Κριστόφ-Mπακάργιεφ ανήκει στην ποικιλία «Κορμπίνιαν». Το είδος αυτό πήρε το όνομά του από τον καθολικό ιερέα Κορμπίνιαν Άιγκνερ, ο οποίος κατά την περίοδο του εθνικοσοσιαλισμού είχε εκτοπιστεί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου όπου καλλιέργησε τέσσερις ποικιλίες μήλων. Απ’ αυτές η μία μετονομάστηκε αργότερα σε «Κορμπίνιαν». Ακόμη και ο Γιόζεφ Μπόις, κορυφαία προσωπικότητα του μεταπολεμικού, γερμανικού μοντερνισμού, είχε επίσης φυτέψει 7.000 βελανιδιές το 1982 για την ίδια έκθεση.

Οι δύο μηλιές δεν είναι τα μόνα «πράσινα» έργα τέχνης που θα παρουσιαστούν στην έκθεση. Ο Ιταλός Τζιουζέπε Πενόνε κατασκεύασε από χαλκό μια νεκρή βελανιδιά, η βάση της οποίας στηρίζεται σε έναν ογκόλιθο τριών τόνων.

Κηπουροί και μηχανικοί ως ξεναγοί

Σύμφωνα με την Γιούλια Μόριτζ, διευθύντρια του τμήματος εκπαίδευσης της Documenta, η σύζευξη διαφορετικών μεταξύ τους γνωστικών τομέων, της κλασικής με την μελλοντοστραφή γνώση αλλά και της ίδιας της θεωρίας με την πράξη, κατέχει κεντρικό ρόλο στη φετινή διοργάνωση. Δεν είναι τυχαίο που το πρόγραμμα ξεναγήσεων στην έκθεση φέρει τον τίτλο «Detours»(Παρακάμψεις). 159 ειδικοί των τεχνών, φοιτητές, μαθητές, καθηγητές μαθηματικών, ψυχολόγοι, μεταφραστές, κηπουροί αλλά και ένας μηχανικός αυτοκινήτων θα καθοδηγούν τους περίπου 70.000 επισκέπτες που αναμένονται, καλώντας τους σε έναν περιπατητικό διάλογο κατά μήκος της έκθεσης. Από τη μια λοιπόν η χειρωνακτική και από την άλλη η πνευματική προσέγγιση της τέχνης.

Δύο ήταν τα σημαντικότερα στοιχεία που λήφθηκαν υπόψη, σύμφωνα με την Τζούλια Μόριτζ, κατά την επιλογή των εθελοντών. Πρώτον, η σχέση τους με την πόλη του Κάσσελ και δεύτερον το γεγονός ότι στην έκθεση θα συμμετέχουν όχι μόνο ειδικοί αλλά και εθελοντές από άλλους χώροuς με μια ιδιαίτερη όμως αντίληψη περί τέχνης. Μέχρι τώρα 700 άνθρωποι δήλωσαν παρόντες, ανάμεσά τους και ένας 86χρονος συνταξιούχος, ο οποίος ανακαλώντας μνήμες από την πρώτη Documentaτου 1955 υπό την διεύθυνση του Άρνολντ Μπόντε, θα ξεναγήσει τους λάτρεις των τεχνών στο Κάσσελ και φέτος το καλοκαίρι. Οι «συνοδοί» εκπαιδεύονται επίσης και ως προς τις «ρητορικές»τους δεξιότητες. Πρέπει να είναι σε θέση να αναλύσουν τον τρόπο, με τον οποίο προέκυψε το κάθε έργο τέχνης.

Λίγο πριν από τη δημοσιογραφική πρεμιέρα

Ο Αυστραλός Τέρυ Χάρντινγκ και η συνάδελφός του Ενριέτε Γκάλους έχουν επιφορτιστεί με επικοινωνιακά καθήκοντα με σκοπό να προβάλουν την έκθεση μέχρι τις 9 Ιουνίου όσο το δυνατό καλύτερα. Ένα δημοσιογραφικό γεγονός τέτοιων διαστάσεων αποτελεί και για τους δύο υπεύθυνους μια εξίσου σημαντική με την έναρξη της ίδιας της έκθεσης πρεμιέρα. Ωστόσο, κανένας απ’ τους δύο δεν δείχνει ιδιαίτερα αγχωμένος παρά το ότι αναμένεται να αφιχθούν 15.000 δημοσιογράφοι από όλον τον κόσμο.

SabineOelze/ LauraDöring/ Δήμητρα Κυρανούδη

Υπεύθ. σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου