Πανάκριβος ο Διεθνής Θερμοπυρηνικός Πειραματικός Αντιδραστήρας (ITER)

Είναι Νοέμβριος του 1991 και οι επιστήμονες τρίβουν τα χέρια τους από χαρά. Έχουν πετύχει τη φυσική σύντηξη πυρήνων του υδρογόνου στον πυρηνικό αντιδραστήρα JΕΤ στην Αγγλία, η οποία διήρκησε μόλις μερικά δευτερόλεπτα. Ανοιγόταν όμως ο δρόμος για την παραγωγή μεγαλύτερων ποσοτήτων ενέργειας. Έβαλαν κάτω και πάλι χαρτιά, μολύβια και σκέψη και άρχισαν με ενθουσιασμό να σχεδιάζουν έναν ακόμα πιο μεγάλο αντιδραστήρα τον Διεθνή θερμοπυρηνικό Πειραματικό Αντιδραστήρα (ITER). «Σημασία έχει να δείξουμε ότι μπορούμε να παράγουμε μεγάλες ποσότητες ενέργειας», λέει ο Χάρτμουντ Τσομ, φυσικός στο Ινστιτούτο Max-Planck στο Γκάρσινγκ κοντά στο Μόναχο.

Όταν το υδρογόνο συμπιεστεί, σχηματίζεται πλάσμα, δηλαδή γυμνοί πυρήνες, όπως στον Ήλιο. Αν και η σύντηξη υδρογόνου αξιοποιείται στην κατασκευή πυρηνικών όπλων, οι φυσικοί δεν έχουν κατορθώσει μέχρι σήμερα να παράγουν ενέργεια με ελεγχόμενο τρόπο από τη διαδικασία αυτή. Σε αυτή την κατάσταση, την τέταρτη κατάσταση της ύλης, όπως λέγεται, οι ατομικοί πυρήνες κινούνται σε ιλιγγιώδεις ταχύτητες, με αποτέλεσμα να μπορούν να συναντηθούν και να ενωθούν.

«Ο ITER θα είναι σε θέση να παράγει για πρώτη φορά να παράγει δέκα φορές περισσότερη ενέργεια από ότι για τη διατήρηση του πλάσματος», λέει ο Χάρτμουντ Τσομ.

Πολλοί οι εταίροι και μεγάλες καθυστερήσεις

Το 2005 η ΕΕ αποφάσισε από κοινού με την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα, την Κίνα, τη Ρωσία, την Ινδία και τις ΗΠΑ να κατασκευάσει τον ITER στη νότια Γαλλία. Ήδη όμως από το 2008 φάνηκε πως δεν θα ήταν δυνατόν να τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα, ενώ το κόστος ξεπερνούσε κατά πολύ τον αρχικό προϋπολογισμό. Ο ITER θα είναι έτοιμος το νωρίτερο το 2026 και θα κοστίσει το τριπλάσιο από ότι είχε αρχικά προβλεφθεί. Αντί πέντε δις θα κοστίσει δεκαπέντε δις ευρώ και βασικός λόγος είναι η τεράστια αύξηση των πρώτων υλών.

«Νομίζω», λέει ο Χάρντμουντ Τζόμ, «ότι ο ITER υπολογίστηκε πολύ φειδωλά και στη συνέχεια διαπιστώθηκε πως τα πράγματα είναι περισσότερο περίπλοκα και κοστίζουν πολύ περισσότερο».

Ένα ακόμα πρόβλημα είναι το θέμα της διαχείρισης του συγκεκριμένου διεθνούς αντιδραστήρα μια και υπάρχουν επτά εταίροι. Μετά από πολύμηνες καθυστερήσεις και διαφωνίες πάντως οι χώρες-μέλη της ΕΕ ενέκριναν τελικά πρόσθετη χρηματοδότηση 1,4 δισ. ευρώ για την κατασκευή του ITER. Υπάρχουν όμως και οι επικριτικές φωνές όπως της Greenpeace, η οποία λέει ωραία όλα αυτά όμως στην πραγματικότητα δεν γίνεται άμεσα κάτι για την ενέργεια. Όλο αυτό δεν είναι παρά ένα πείραμα. Οι Πράσινοι μάλιστα δια στόματος της ευρωβουλευτού Ρεβέκα Χαρμς ζητούν να διακοπεί η χρηματοδότησή του και να μπει στον πάγο το όλο εγχείρημα.

Frank Grotelüschen / Μαρία Ρηγούτσου

Υπεύθ. σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου