Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων

«Δεν επιτρέπονται φωτογραφίες και συνεντεύξεις με έγκλειστους», ήταν ο βασικός όρος που έθεσε το υπουργείο Εσωτερικών του κρατιδίου της Βόρειας Ρηνανίας Βεστφαλίας για την επίσκεψή μας στο σωφρονιστικό ίδρυμα του Μπίρεν, που βρίσκεται μεταξύ Ντόρτμουντ και Κάσελ, και όπου στεγάζεται σήμερα το μεγαλύτερο κέντρο κράτησης προσφύγων προς απέλαση της Ευρώπης.

Στα κρατητήρια υπάρχει χώρος για 535 άτομα, σήμερα όμως καλύπτεται μόλις το 1/5 των δυνατοτήτων αυτών. Συγκεκριμένα φιλοξενεί 101 άνδρες και 7 γυναίκες. Οι ιστορίες τους είναι πολλές και διαφορετικές: ορισμένοι συνελήφθησαν στα σύνορα της Γερμανίας χωρίς να έχουν πάνω τους χαρτιά -όπως πολλές από τις γυναίκες που εξαναγκάστηκαν στην πορνεία στη Γερμανία- άλλοι βρέθηκαν στη Γερμανία παρά το γεγονός ότι υπέβαλαν αίτηση παροχής ασύλου σε άλλη χώρα της ΕΕ. Άλλοι πάλι βρίσκονται σήμερα έγκλειστοι στα κρατητήρια του Μπίρεν επειδή δεν εγκατέλειψαν οικειοθελώς τη χώρα μετά την απόρριψη της αίτησής τους. Οι τελευταίοι μπορούν να κρατηθούν στη Γερμανία για έως και 18 μήνες. Οι περισσότεροι ωστόσο μένουν λιγότερο από 40 μέρες.

Μετά την εξακρίβωση των στοιχείων τους ακολουθεί η απέλαση είτε με κατεύθυνση την πατρίδα τους είτε προς μια ασφαλή τρίτη χώρα, συνήθως εντός της Ευρώπης, όπου αποδεδειγμένα διέμεναν στο πρόσφατο παρελθόν. Όπως σημειώνει ο σωφρονιστικός υπάλληλος Τόμας Μπόνγκαρτς, «δεν μιλάμε για ανθρώπους που επ΄ ουδενί δεν θέλουν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους ή τους οποίους πρέπει να απελάσει κανείς με τη βία. Οι περισσότεροι φεύγουν χωρίς κανένα πρόβλημα αφού ολοκληρώσουν όλες τις προβλεπόμενες διαδικασίες στο πλαίσιο της αίτησης παροχής ασύλου. Μιλάμε άλλωστε ως επί τω πλείστον όχι για πολιτικούς, αλλά για οικονομικούς πρόσφυγες».

Αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου

Το κέντρο κράτησης διαθέτει αρκετά workshops όπου οι έγκλειστοι έχουν τη δυνατότητα να περάσουν το χρόνο τους σε εργαστήρια και να βγάλουν κάποια χρήματα. Οι πρόσφυγες δεν είναι βέβαια υποχρεωμένοι να εργαστούν, η συμμετοχή τους στο πρόγραμμα όμως ανταμείβεται με 15 ευρώ ημερησίως ή 300 ευρώ περίπου το μήνα. Οι περισσότεροι προτιμούν να συμμετέχουν στο πρόγραμμα, παρά να κάθονται στα κελιά τους και να βλέπουν τηλεόραση, σημειώνει ο υπεύθυνος Γιόσεφ Ντόλε.

Κάθε μέρα, εκτός Σαββάτου, οι πρόσφυγες μπορούν να δέχονται επισκέψεις μεταξύ 8 το πρωί και 6 το απόγευμα. Παράλληλα έχουν το δικαίωμα να δέχονται χρήματα από τους επισκέπτες, μάξιμουμ 16 ευρώ ανά επίσκεψη, τα οποία μπορούν να ξοδέψουν για πρόσθετα τρόφιμα, είδη υγιεινής ή τηλεκάρτες.

Οι επιθυμίες των εγκλείστων

Η διοίκηση του κέντρου κράτησης ανταποκρίνεται πάντως κάθε τόσο στις επιθυμίες των εγκλείστων. Έτσι, και κατόπιν επιθυμίας πολλών προσφύγων, προσφέρονται στο μεταξύ μαθήματα γερμανικής γλώσσας. Επίσης, υπάρχει βιβλιοθήκη με 2.500 τίτλους σε 20 γλώσσες, όργανα γυμναστικής ενώ σχεδιάζεται να κατασκευαστεί και κανονικό γυμναστήριο.

«Λόγω της κατάστασής τους είναι λογικό να υπάρχει μια επιθετικότητα. Έτσι αποφασίσαμε να διευρύνουμε την προσφορά μας (…) προκειμένου να διασφαλίσουμε την κοινωνική ειρήνη στα κρατητήρια», σημειώνει ο σωφρονιστικός υπάλληλος Αντρέας Γκέντεκε.

Όπως εξηγεί ο συνάδελφός του, Χούμπερτ Στέντσελ, πρέπει να οικοδομήσεις μια σχέση εμπιστοσύνης με τους ανθρώπους αυτούς: «Πρωτοχρονιά δεν γιορτάζουμε μια, αλλά δυο ή τρεις φορές. Λαμβάνουμε υπόψη τους Κινέζους που είναι εδώ, αλλά και τους μουσουλμάνους. Έχουμε πολλές προσευχές και λειτουργίες, καθολική, ευαγγελική, ορθόδοξη. Όλα αυτά όμως έγιναν με την πάροδο των χρόνων. Στην αρχή πιστεύαμε ότι η όλη διαδικασία θα διαρκέσει δύο εβδομάδες και μετά οι άνθρωποι θα φύγουν. Συνειδητοποιήσαμε όμως ότι η διαδικασία δεν ολοκληρώνεται τόσο σύντομα. Έτσι έπρεπε να προσφέρουμε κάτι. Όλα έγιναν όμως με το χρόνο».

Κάριν Γέγκερ / Κώστας Συμεωνίδης

Υπεύθ. σύνταξης: Άρης Καλτιριμτζής