Νόμπελ ιατρικής για τους Γκέρντον και Γιαμανάκα

Οι έρευνες των δυο επιστημόνων έδειξαν ότι υπάρχει δυνατότητα μετατροπής ενήλικων κυττάρων σε βλαστοκύτταρα, δηλαδή σε κύτταρα που βρίσκονται σε εμβρυακό στάδιο. Η συγκεκριμένη ανακάλυψη θεωρείται επαναστατική για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο εξελίσσονται τα κύτταρα και ως εκ τούτου αιτιολογεί την απόφαση της επιτροπής, να απονείμει στους Γκέρντον και Γιαμανάκα το βραβείο.

Τζον Γκέρντον. Το πρώτο πείραμα

Μέχρι το 1962 ο κόσμος της επιστήμης θεωρούσε την εξέλιξη ενός κυττάρου μη αναστρέψιμη. Όταν ένα κύτταρο είχε εξελιχθεί και ειδικευτεί π.χ. σε εγκεφαλικό ή εντερικό κύτταρο δεν υπήρχε τρόπος αυτό να αλλάξει. Πριν από 50 χρόνια όμως ο Τζον Γκέρτον πραγματοποίησε ένα πείραμα σε αυγό βατράχου: αφαίρεσε τον πυρήνα ενός εντερικού κυττάρου του βατράχου και τον εμφύτευσε στο κύτταρο ενός αυγού βατράχου, από το οποίο επίσης είχε αφαιρέσει τον πυρήνα. Από αυτή τη διαδικασία προέκυψε ένας φυσιολογικός βάτραχος, γεγονός το οποίο απέδειξε ότι ο πυρήνας του κυττάρου δεν έχασε την ικανότητά του να δημιουργεί έναν ολοκληρωμένο οργανισμό.

Η ανακάλυψη του Γκέρντον ήταν η αρχή της κλωνοποίησης. Το Ινστιτούτο στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, όπου ερευνά ακόμη ο 79χρονος, φέρει πλέον το όνομά του.

Σίνυα Γιαμανάκα. Η δημιουργία τεχνητών πολυδύναμων βλαστοκυττάρων

40 χρόνια αργότερα ο Σίνυα Γιαμανάκα κατάφερε να επαναφέρει κύτταρα συνδετικού ιστού στην αρχική τους, μη ειδικευμένη μορφή. Τα κύτταρα αυτά ονομάζονται τεχνητά πολυδύναμα βλαστοκύτταρα (iPS). Ο Γιαμανάκα είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κιότο.

Eλπίδα για ασθενείς

Τα κύτταρα iPS δίνουν νέες ελπίδες σε ασθενείς. Θα μπορούσαν π.χ. να αφαιρεθούν δερματικά κύτταρα από έναν ασθενή που πάσχει από διαβήτη τύπου 1 και να δημιουργηθούν από αυτά παγκρεατικά κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη.

Βέβαια για να εφαρμοστεί κάτι τέτοιο θα χρειαστεί να γίνουν ακόμη πολλές έρευνες, αφού μεταξύ άλλων εγκυμονεί και ο κίνδυνος ανάπτυξης όγκων. «Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για να δημιουργηθούν από φυσιολογικά κύτταρα τα βλαστοκύτταρα, είναι παρεμφερείς με εκείνες, με τις οποίες δημιουργούνται καρκινικά κύτταρα.», επισημαίνει ο Μάρτιν Σπρικ από το Γερμανικό Κέντρο Καρκινικών Ερευνών της Χαϊδελβέργης. Την ανησυχία του σχετικά με αυτό το θέμα εκφράζει και ο Ντιρκ Λάντσερατ από το Γερμανικό Κέντρο Αναφοράς για θέματα ηθικής στις βιοεπιστήμες: «Δεν θέλουμε ούτε να δημιουργήσουμε όγκους ούτε να πεθάνουν άνθρωποι που θα υποβληθούν σε δοκιμές. Δεν πρέπει να κάνουμε βεβιασμένες κινήσεις.»

Brigitte Osterath / Αλεξάνδρα Κοσμά

Υπεύθ. Σύνταξης: Μαρία Ρηγούτσου