Μια ονειρική αποξένωση από το οικείο

Φέτος η γκαλερί «Καπίνος», στο κέντρο του καλλιτεχνικού γίγνεσθαι του Βερολίνου, φιλοξενεί την πρόσφατη δουλειά της ζωγράφου από τα μέσα Φεβρουαρίου ως τα μέσα Απριλίου. Παρουσιάζονται οκτώ μεγάλα έργα και μια σειρά μικρότερων. Τα θέματα των έργων περιγράφονται στους μονολεκτικούς τίτλους: «Προσδοκία», «αναμονή», «αποσπάσματα ενός ονείρου». Και σε αυτήν την έκθεση πρωταγωνιστούν μικρά παιδάκια σε σχεδόν άδειους χώρους.

Ο χώρος διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο έργο της Μανταλίνας Ψωμά. Το μοναχικό υπνοδωμάτιο θα μπορούσε να είναι μέρος ενός τυπικού νεοκλασικού σπιτιού, αλλά και ενός χαρακτηριστικού βερολινέζικου διαμερίσματος. Οι πίνακες μοιάζουν με ανάμνηση και καθώς οι σκηνές δεν τοποθετούνται σε συγκεκριμένο, αναγνωρίσιμο χώρο, μπορεί ο καθένας να ταυτιστεί με τα έργα ευκολότερα. Η κυρία ψωμά μας εξηγεί>

« Ποτέ δεν με ενδιέφερε να δώσω συγκεκριμένα στοιχεία ταυτότητας, είτε γερμανικής είτε ελληνικής…Ούτε τα πρόσωπα που φτιάχνω έχουν κάποια ταυτότητα, επαγγελματική ας πούμε, θα μπορούσαν να είναι οποιοσδήποτε, όπως και η χώρα, τα τοπία, θα μπορούσαν να είναι οπουδήποτε.»

Η ίδια η καλλιτέχνης, όμως, μετέωρη μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας, πού νιώθει περισσότερο στο σπίτι της;

« Με διαφορετικό τρόπο αισθάνομαι το καθένα σπίτι μου. Ας πούμε σα να είναι το σπίτι μου στην Ελλάδα και η αυλή μου στο Βερολίνο….Πάντα θα υπάρχουν δυο πατρίδες, μπορεί και καμία. Και στο Βερολίνο αισθανόμουν ξένη και στην Αθήνα αισθάνομαι ξένη από την άλλη. Αυτοί που έχουν ξενιτευτεί από μικροί δεν ανήκουν πουθενά.»

Η ζωγράφος αντλεί μεταξύ άλλων την έμπνευσή της από ταινίες. Στους πίνακές της διαχωρίζεται καθαρά η κεντρική φιγούρα από το βάθος, όπως σε ένα κινηματογραφικό πλάνο. Ζητούμενο και πάλι είναι να μπορεί να ταυτιστεί ο καθένας. Οι πίνακες έχουν το ρεαλισμό μιας φωτογραφίας, η εντύπωση που δημιουργείται είναι εντελώς υποκειμενική. Η καλλιτέχνης σχολιάζει:

« Αυτό είναι και το ζητούμενο. Μην επιδιώκοντας κάτι τόσο συγκεκριμένο παρόλο που η δουλειά είναι ρεαλιστική, δηλαδή συγκεκριμένη, η ατμόσφαιρα που βγάζει έρχεται από τον ψυχικό κόσμο, από τον ψυχικό χώρο, όπου μπορεί να ταυτιστεί ο καθένας.»

Τα κοκκινόμαλλα κοριτσάκια αποτελούν αυτοβιογραφικό στοιχείο. Οι πίνακες φέρουν ως τίτλο μια ψυχική διάθεση, κυριολεκτικά ζωγραφισμένη στην κίνηση και την έκφραση των παιδιών. Η ζωντάνια του κεντρικού προσώπου σε αντίθεση με την ακαθόριστη εντύπωση του γύρω χώρου, τα θερμά χρώματα των προσώπων σε αντίθεση με τα ψυχρά του περίγυρου, αυτές οι αντιθέσεις δημιουργούν μια αλληγορία, που η ίδια η ζωγράφος ερμηνεύει ως εξής:

« Η αντίθεση μεταξύ κάτι πολύ οικείου και ταυτόχρονα τρομερά ξένου. Αυτ’ο που νιώθει κανείς μες στη ζωή τελικά, το μυστήριο της ύπαρξης. Και η μοναξιά που νιώθει ο καθένας μας, γιατί ποτέ δεν μπορεί να ικανοποιηθεί απόλυτα, ούτε να νιώσει όπως έχει ανάγκη να νιώσει.»

Πώς άνοιξε, όμως, ο δρόμος για μια προσωπική έκθεση στη Γερμανία;

Η Μανταλίνα ψωμά γεννήθηκε το 1967 στην Αθήνα και τελειώνοντας το σχολείο ξεκίνησε σπουδές ζωγραφικής στην ΑΣΚΤ του Βερολίνου. Με το τέλος των σπουδών παρέμεινε στη γερμανική πρωτεύουσα, καθώς στην Ελλάδα δεν είχε τις κατάλληλες διασυνδέσεις. Η Κα ψωμά πήρε μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στο Βερολίνο, η αναγνώριση ήρθε όμως από την Ελλάδα. Μια μικρή δημοσίευση ενός ελληνικού πρακτορείου της άνοιξε το δρόμο για μια ομαδική έκθεση στην Ύδρα, όπου η δουλειά της προκάλεσε το ενδιαφέρον μεταξύ άλλων και της Ρεβέκκας Καμχή, της ιδιοκτήτριας της γνωστής αθηναϊκής γκαλέρί. Γυρνώντας στην Αθήνα πήρε μέρος στην Αρτ Αθήνα, όπου της παρουσιάστηκε τυχαία και πάλι μια νέα προοπτική. Το Βερολίνο. Ο Καπίνος τη γνώρισε στην Αρτ Αθήνα και την προσκάλεσε για μια ατομική έκθεση στη γερμανική πρωτεύουσα. Έτσι, ζώντας στο Βερολίνο έγινε γνωστή στην Αθήνα κι εκθέτοντας στην Αθήνα γνώρισε τα κατάλληλα πρόσωπα στο Βερολίνο. Η ευρώπη χωρίς σύνορα ευνοεί

Τη συνεργασία και διευρύνει το χώρο, στον οποίο νεαροί καλλιτέχνες μπορούν να παρουσιάσουν τη δουλειά τους.

Ας τελείωσει το ταξίδι μας σε αυτό το σημείο. Πήραμε μια γεύση της δουλειάς μιας ελληνίδας ζωγράφου που κινείται σε ευρωπαϊκά μονοπάτια. Όχι ο αναγνώστης, αλλά ο θεατής μόνο, μπορεί με το δικό του τρόπο να ερμηνεύσει τη ζωγραφική. Όπως ομολογεί η ίδια η Μανταλίνα Ψωμά…

«Είναι πολύ δύσκολο να μιλάει κανείς για τα έργα χωρίς να τα βλέπει.»