«Μετανάστριες» - Πορτρέτα που ανατρέπουν κλισέ

Ένας από τους λόγους που συμβαίνει κάτι τέτοιο, είναι η άμεση παρέμβαση των ίδιων των αλλοδαπών που ζουν στη Γερμανία, αλλά και η αποτύπωση της πολύχρονης και δυναμικής τους παρουσίας. Αυτήν ακριβώς την παρουσία καταγράφει η ταινία μικρού μήκους της Γερμανίδας κινηματογραφίστριας Καταρίνα Ρίντελ με τίτλο «Μετανάστριες».

Η πρώτη σκηνή της ταινίας: η ροδοκόκκινη και πληθωρική Μεριέμ, μια ηλικιωμένη Τουρκάλα με μουσουλμανική μαντίλα και η Γερμανίδα σκηνοθέτις Καταρίνα Ρίντελ που τη ρωτά: «Θα παντρευόσαστε σήμερα τον άνδρα σας;» Πριν να μεταφράσει η κόρη Φατμά στην μάνα Μεριέμ, εκείνη απαντά αυθόρμητα: «Σε καμία περίπτωση. Σκέτος μπελάς»

Έμειναν εμβρόντητοι οι παρόντες στην προβολή της ταινίας μικρού μήκους «Οι μετανάστριες». Μια Τουρκάλα με μαντίλα, χωρίς να μιλά καν γερμανικά, απαντά τόσο ξεκάθαρα και συνειδητά με ένα όχι, αν και είναι παντρεμένη, μητέρα και γιαγιά.

Πως γίνεται αυτό; Τα πράγματα μπερδεύονται ακόμη πιο πολύ, όταν η κόρη της πιστής μουσουλμάνας Μεριέμ, η Φατμά, λέει τις απόψεις της περί γάμου: «Ξέρω πως μπορεί μια κοπέλα από τα 18 της να παντρευτεί. Όμως εγώ έκλεισα τα 22 και είμαι ακόμη ελεύθερη. Και είναι πολύ φυσιολογικό. Θέλω να βρω τον κατάλληλο. Όταν βλέπω ότι παντρεύονται στα 15, στα 16 ή στα 17 σκέφτομαι: Θεέ μου, είναι ακόμη παιδιά.»

Έτσι απλά, καθημερινά και αυθόρμητα η ταινία της Ρίντελ ανατρέπει πολλά κλισέ με τα πορτρέτα γυναικών από την Τουρκία, τη Ρωσία, τη Βουλγαρία, το Βιετνάμ και το Καμερούν.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της 57χρονης Βουλγάρας Βέστας που είναι εξειδικευμένη στην επικοινωνιολογία και στην διαπολιτισμική κοινωνιολογία, διαθέτει επιστημονική εμπειρία και ξέρει γερμανικά, αλλά εδώ και 20 χρόνια υποαπασχολείται:

«Είμαι πάντα στην αίθουσα αναμονής. Τα προσόντα μου μού το επιτρέπουν. Αλλά μένω πάντα εκεί, δεν μου επιτρέπουν όμως ποτέ να μπω στο σαλόνι. Αισθάνομαι πάντα σαν να μου λένε: θα μείνεις εκεί στον προθάλαμο, δεν επιτρέπεται να μπεις εκεί που είναι όντως άνετα και όμορφα.»

Πως γίνεται όμως αυτό; Γυναίκες σαν τη Βέστα, εξειδικευμένες και έμπειρες χρειάζονται πάντα στις υπηρεσίες της τοπικής αυτοδιοίκησης, στα ΜΜΕ και στις επιχειρήσεις. Και όμως συνήθως υποαπασχολούνται. Δεδηλωμένος ρατσισμός;

Όχι, γραφειοκρατικός και άοσμος ρατσισμός εκτιμά η σκηνοθέτις Καταρίνα Ρίντελ: «Δεν υπάρχει εμφανής ρατσισμός. Δεν εκδηλώνεται πουθενά κάτι τέτοιο. Υπάρχει όμως ένας ρατσισμός που πλασάρεται μαλακά, σε λεπτομέρειες, με χιλιάδες παραγράφους που βάζει η γραφειοκρατία εντελώς ουδέτερα. Π.χ. δεν αναγνωρίζονται πτυχία από τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες. Επιπλέον τις περισσότερες φορές ο νόμος απαιτεί την γνώση γερμανικών για δικαίωμα παραμονής. Όμως οι μετανάστες εργάζονται σκληρά και έτσι είναι αδύνατον σε σύντομο χρονικό διάστημα να μάθουν γερμανικά. Χωρίς να υπάρχει σαφής άρνηση, υφίστανται εμπόδια που σε απομονώνουν ή σε σπρώχνουν στη γωνία.»

Τα γυναικεία πορτρέτα της Καταρίνα Ρίντελ αποδεικνύουν σαφέστατα και συγκεκριμένα αυτό που συνθηματικά οι μετανάστες έχουν καταγράψει εδώ και δεκαετίες: η κοινωνική ένταξη δεν είναι μονόδρομος, αλλά αμφίδρομη διαδικασία που απαιτεί την ενεργό συμμετοχή και της ντόπιας κοινωνίας.

Επιτακτική ανάγκη να ειπωθεί ξανά ότι η γερμανική κοινωνία έστω και τώρα μετά από 45 χρόνια πρέπει να ενταχθεί και αυτή στην διαδικασία ενσωμάτωσης των αλλοδαπών.

Κουπαράνης / Παπαναγιώτου

Υπεύθ. σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης