"Ματιές στην Ευρώπη"

Ο 19ος αιώνας σημαδεύτηκε πολιτικά στην Ευρώπη από μια σειρά πολεμικών συγκρούσεων και εξεγέρσεων. Ξεκινώντας από τους απελευθερωτικούς πολέμους του Ναπολέοντα (1813-1815) και την επανάσταση του 1848 μέχρι τον γαλλογερμανικό πόλεμο το 1870-71. Το όραμα της ενωμένης Ευρώπης ήταν ακόμα πολύ μακρινό. Μια έκθεση στις Βρυξέλλες, που εγκαινιάστηκε πριν από δυο ημέρες από την γερμανίδα καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ με τον τίτλο «Ματιές στην Ευρώπη. Η Ευρώπη και η γερμανική ζωγραφική το 19ο αιώνα» και που επισκέφθηκε η συντάκτρια της DW Γκάμπι Ρόιχερ, παρουσιάζει τον τρόπο που έβλεπαν οι Γερμανοί καλλιτέχνες τους γείτονές τους.

Κάποιοι αναζητούσαν τα καλλιτεχνικά τους πρότυπα τον 19ο αιώνα στην Ανατολή, άλλοι τα έψαχναν μέσα στην Ευρώπη. Πριν πάντως η καλλιτεχνική αβανγκάρντ μεταναστεύσει στο Παρίσι, η αρχαία Ελλάδα ήταν το ιδανικό, ενώ η ωραία Ιταλία ξυπνούσε αισθήματα νοσταλγίας. Ο Μπέρνχαρτ Μάατς, διευθυντής της παλιάς Εθνικής Πινακοθήκης στο Βερολίνο και ένας από τους τρεις επιμελητές στην έκθεση στις Βρυξέλλες, εξηγεί το γιατί:

«Η Ιταλία ήταν η χώρα που επισκέπτονταν όλοι οι καλλιτέχνες διότι εκεί υπήρχαν τα καλλιτεχνικά ερεθίσματα από την Αναγέννηση, αλλά και από την αρχαιότητα κι εκεί έβρισκαν εξάλλου ιδανικές συνθήκες διαβίωσης.»

Αυτό δεν ίσχυε όμως για όλους. Όπως για παράδειγμα για τον περίφημο γερμανό ζωγράφο Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ. Το ψυχρό τοπίο του βορρά τον γοήτευε. Ο Γιόχαν Φρίντριχ Άουγκουστ Τίσμπάιν προσανατολιζόταν πάλι σε πορτρέτα εμπνευσμένα από τη βρετανική παράδοση, ενώ ο Γιούλιους Σράντερ είχε εντυπωσιαστεί από την ιστορική ζωγραφική των Βέλγων. Η ανάπτυξη των τρένων και των σιδηροδρομικών δικτύων έκανε πιο εύκολη τη μετακίνηση των καλλιτεχνών:

«Η εποχή των σιδηροδρόμων έφερε περίπου αυτό που κάνουν σήμερα τα μίντια. Μια Ευρώπη που βιωνόταν καθημερινά.»

Οι γερμανοί καλλιτέχνες ταξίδευαν πολύ και μετέφεραν τις εντυπώσεις και όλα αυτά που ζούσαν και έβλεπαν στις άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. Δεν ήταν όμως οι μόνοι. Οι Άγγλοι αγαπούσαν τη Βαϊμάρη και οι Ρώσοι και οι Πολωνοί ζωγράφοι σπούδαζαν στην Ακαδημία Καλών Τεχνών στο Ντίσελντορφ:

«Πιστεύω πως η εντύπωση που έχουμε από το 19ο αιώνα είναι συχνά απατηλή. Έχουμε την εντύπωση πως εξαιτίας των πολλών πολέμων η εθνική περιχαράκωση ήταν ισχυρότερη από τον διεθνισμό. Αυτή η έκθεση δείχνει ότι τουλάχιστον οι καλλιτέχνες έβγαιναν προς τα έξω και προσπαθούσαν να ξεπεράσουν τα εθνικά σύνορα.»

Η έκθεση χωρίζεται σε δώδεκα ενότητες και στόχος δεν είναι μόνο να αναδειχθούν τα ιστορικά γεγονότα του 19ου αιώνα. Σημαντικό είναι επίσης και το ταξίδι στην ιστορία της τέχνης μέσα στην Ευρώπη. Για την πραγματοποίηση της έκθεσης στις Βρυξέλλες συνεργάστηκαν τρία μεγάλα μουσεία της Γερμανίας. Εκτός από το σύμπλεγμα των μουσείων στο Βερολίνο συμμετείχαν τα κρατικά μουσεία της Δρέσδης και της Βαυαρίας. Ενδιαφέρον πάντως θα είχε η έκθεση να συμπεριλαμβάνει και το πώς έβλεπαν οι άλλοι καλλιτέχνες τη Γερμανία και όχι μόνο πως έβλεπαν οι Γερμανοί τους άλλους.

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου.