Κυπριακές ψηφίδες στη γερμανική λογοτεχνία

Αν ακούσουμε τη φράση «Καφενείον η Κύπρος», τι θα σκεφθούμε; Ποια εικόνα θα μας έρθει στον νου; Κάποιος καφενές με Ελληνοκύπριους, πιθανότατα όχι στην ίδια την Κύπρο, αλλά στο εξωτερικό, κάπου σε μια κυπριακή παροικία. Το Καφενείον η Κύπρος είναι ένα γερμανικό μυθιστόρημα που εκδόθηκε πρόσφατα στις εκδόσεις της Ζυρίχης Diogenes. Συγγραφέας είναι μια Τουρκάλα που ζει εδώ και χρόνια στο Βερολίνο και γράφει στα γερμανικά πια, η Γιαντέ Καρά. Ο ήρωάς της, ο νεαρός Χασάν, φεύγει από το Βερολίνο στις αρχές της δεκαετίας του ενενήντα και πάει να γνωρίσει τη ζωή στο Λονδίνο και γνωρίζει μεταξύ άλλων την ωραία Άννα. Ένα κεντρικό θέατρο της δράσης είναι αυτό ακριβώς το «Καφενείον η Κύπρος» στη βρετανική πρωτεύουσα που δίνει και τον τίτλο στο έργο, είναι ένα τουρκοκυπριακό καφενείο σε αντίθεση με την πρώτη εικόνα που μας ήρθε στο νου, μαζεύονται εκεί τα γερόντια και πίνουν τσάι και θυμούνται τα δεινά που τους προκάλεσαν οι Έλληνες και μαλώνουν για τη λύση του κυπριακού.

Απογοήτευση και αμέλεια

Κάπου μέσα μας μάς απογοητεύει λιγάκι αυτή η εκδοχή που δεν είναι για μας ο συνηθισμένος συνειρμός που θα προκαλούσε η φράση «Καφενείον η Κύπρος». Μήπως όμως αντιστοιχεί αυτή η δεύτερη εικόνα, όπως εμφανίζεται μέσα στο βιβλίο, σε μια παραμελημένη από μας πτυχή της πραγματικότητας; Να παραμείνουμε σε αυτή την εμπλοκή της Κύπρου σε γερμανικά λογοτεχνήματα. Λευκωσία, λέμε, και αμέσως σκεφτόμαστε μια χωρισμένη πολιτεία, συγκεκριμένους δράστες, τους άλλους, και συγκεκριμένα θύματα, τα δικά μας. Ανασύρουμε ένα κυπριακό ποίημα του Γερμανού Γιόαχιμ Σαρτόριους με τίτλο Άγιος Κασσιανός που προβάλλει μέσα από την κλασσική και εδραιωμένη εικόνα της διχοτόμησης, μια υπόγεια αιώνια ενότητα της πόλης, αυτή που σε πείσμα των ανθρώπων διατηρούν τα αδέσποτα ζώα της.

Άγιος Κασσιανός

"Απ’ το παράθυρο η θέα ενός μιναρέ, που τον αποκαλούν Σταυρό

κι είναι απ’ το Μισίρι, εξ Αιγύπτου. Τις νύχτες λαμπτήρες φθορισμού

περασμένοι σαν πράσινο στεφάνι στον χοντρό λαιμό του.

Τις νύχτες φτάνει απ’ τον κήπο η μπόχα των πακιστανών.

Κάτω, στον αποκλεισμένο δρόμο, τις νύχτες, Έλληνες και Τούρκοι

στρατιώτες βρίζουν ο ένας τον άλλο, δίπλα σε σακιά γεμάτα άμμο.

Ανατιναγμένα σπίτια: σταματημένος χρόνος. Χωρίς καθόλου νεολαία.

Είναι οι γάτες που κάνουν τις δυο Λευκωσίες έναν τόπο.

Καλοθρεμμένες ακρίδες

πέφτουν από τη σκάλα υπηρεσίας μέσα στις σουβλερές μουσούδες τους.

Κι όλο ακονίζουν τα νύχια τους στην άμμο. Σωροί από άμμο,

συγκεντρώσεις κυττάρων. Ευτυχώς που υπάρχουν κι αυτά τα τρυφερά χέρια

και σου σφαλίζουν τα μάτια, μάτια που δέονται αναίτια

Να μην πετρώσει το καύκαλο του ύπνου.

(Κι όποτε απλώνεις το χέρι για να κόψεις το ρόδι

πρέπει πάντα να ξαναγυρνάς σ’ αυτή τη χώρα,

δίπλα στη Φαμαγκούστα, στη Λάπηθο, στη Λευκωσία, σ’ αυτό το βαρύ κίτρινο."

Γιατί τα αναφέραμε αυτά τα δυο λογοτεχνικά παραδείγματα; Γιατί μας φαίνεται ότι πιστοποιούν για μια ακόμα φορά την εξαιρετική ιδιότητα, το χάρισμα θα λέγαμε της λογοτεχνίας, να συμπληρώνει και να διευρύνει την αντίληψη που έχουμε για την πραγματικότητα.

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου