Η ψυχική υγεία των προσφύγων σε κίνδυνο

Ένα ήταν το μότο που κυριάρχησε στη φετινή Παγκόσμια Σύνοδο για την Υγεία που ολοκληρώθηκε χθες, στο Βερολίνο: «Πρέπει να εστιάσουμε λιγότερο στους ανθρώπους και περισσότερο στους αριθμούς». Τα στατιστικά στοιχεία βοηθούν στην κατανόηση του προσφυγικού, ωστόσο δεν αποτυπώνουν την πραγματική εικόνα με σαφήνεια. Ένα από τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες είναι η ελλιπής πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη. Πολλοί εξ αυτών αντιμετωπίζουν διάφορες ασθένειες που χρήζουν άμεσης αγωγής, ενώ εξίσου συχνά απαντώνται και σοβαρές ψυχικές διαταραχές. Αυτές όμως συχνά αποσιωπούνται ή αντιμετωπίζονται χωρίς τη δέουσα προσοχή.

Τα ψυχικά τραύματα παίρνουν διαστάσεις επιδημίας

Όπως επισημαίνει η Χέλε Τόρνινγκ Σμιτ, πρώην πρωθυπουργός της Δανίας και νυν διευθύνουσα σύμβουλος της ΜΚΟ Save the Children International, το φλέγον θέμα της ψυχικής υγείας των προσφύγων αναδεικνύεται κυρίως μέσα από τις προσωπικές ιστορίες που αφηγούνται πρόσφυγες σε εκπροσώπους ΜΚΟ. «Όταν πήγα στην Ελλάδα… όταν πήγα στην Αφρική… Μίλησα με προσφυγόπουλα, τα οποία μου είπαν…». Σε αυτό το επίπεδο διεξάγεται η συζήτηση για το ζήτημα, όπως επισημαίνει η πρώην πρωθυπουργός της Δανίας. Η ίδια τονίζει ότι ιδίως τα μικρά προσφυγόπουλα είναι αυτά που εμφανίζουν έντονα ψυχικά τραύματα. Η  Τόρνγινγκ Σμιτ μιλά ειδικά για την Ελλάδα, αναφέροντας ότι πολλά παιδιά αναρωτιούνται «γιατί οι ελληνικές αρχές τα κρατούν φυλακισμένα σαν εγκληματίες ενώ δεν έχουν κάτι τίποτα κακό».

«Σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα καταγράφονται στη Συρία και το Ιράκ», αναφέρει η Ιβ Ντακόρ, γενική διευθύντρια της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού. Αν και η διεθνής ιατρική κοινότητα γνωρίζει το πρόβλημα των ψυχικών νοσημάτων σε εμπόλεμες ζώνες εδώ και χρόνια, πλέον επισημαίνει ότι αυτό τείνει να προσλάβει διαστάσεις επιδημίας. Όπως τονίζει η ίδια, για τη διάγνωση και θεραπεία των ψυχικών τραυμάτων είναι σημαντική η προσωπική επαφή με τον ασθενή. Εντούτοις μέχρι στιγμής λείπουν συγκεκριμένες πληροφορίε σχετικά με την προσωπική κατάσταση προσφύγων και μεταναστών που πάσχουν από κάποια ψυχική διαταραχή, γεγονός που δυσχεραίνει την όποια διάγνωση. Πώς είναι δυνατόν να αποφανθεί κάποιος ιατρικά για μια ψυχική ασθένεια όταν δεν υπάρχουν καν στοιχεία για τη διάγνωσή ήδη από την χώρα προέλευσης; Τα ψυχικά τραύματα έχουν σχέση με τον πόλεμο ή με με οικογενειακά προβλήματα; Λάμβανε ο ασθενής κάποια θεραπεία; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που τίθενται συχνά, αναφέρει η Ντακόρ. 

Μια αόρατη ασθένεια

Οι πρόσφυγες και μετανάστες που έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα αποτελούν όμως μόλις το 3% των ανθρώπων που υφίστανται τις συνέπεις πολέμων και εμφύλιων συρράξεων ανά τον κόσμο. Το υπόλοιπο 87% των ανθρώπων που πλήττονται άμεσα ή έμμεσα από παρόμοιες αιτίες δεν αποτελούν σχεδόν ποτέ αντικείμενο στατιστικών μελετών. Για παράδειγμα ένας εμφύλιος πόλεμος μπορεί να διαρκέσει έως και οκτώ χρόνια, ωστόσο η χώρα που πλήττεται ενδέχεται να χρειαστεί άλλα δεκατέσσερα χρόνια για να ανακάμψει. Τα ψυχικά προβλήματα όμως μπορούν να χτυπησουν την πόρτα των ασθενών οποτεδήποτε, μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια. Κι όπως επισημαίνουν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, αυτού του είδους οι ψυχικές ασθένειες είναι «σιωπηλές». Δύσκολα εντοπίζονται και καταγράφονται, ενώ συχνά μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και στον θάνατο.

Zulfikar Abbany / Δήμητρα Κυρανούδη