Η Τουρκία στην 60ή Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης

60 χρονών γίνεται φέτος, στα μέσα Οκτωβρίου, η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης, ο μεγαλύτερος οίκος εμπορίου του βιβλίου, εκεί όπου γίνονται οι μεγάλες αγοραπωλησίες πνευματικών δικαιωμάτων. Και όπως κάθε χρόνο υπάρχει και μια τιμώμενη χώρα, το 2001 για παράδειγμα ήταν η μικρή Ελλάδα, του χρόνου θα είναι η τρανή Κίνα, και φέτος: η αενάως προσεγγίζουσα την Ευρώπη Τουρκία. Που θα εμφανιστεί στην έκθεση με μια πλουμιστή φουστάνα, τρόπος του λέγειν, πάντως το σλόγκαν της τουρκικής διοργάνωσης είναι όντως «Γοητευτικά πολύχρωμη». Η χώρα θέλει να παρουσιάσει την εκδοτική και γενικότερα πολιτιστική της πραμάτεια σε όλη την πολύχρωμη ποικιλία της.

Το τουρκικό ατού και ο εκδοτικός μπεζαχτάς

Και οι γερμανικοί εκδοτικοί οίκοι, όπως είχαν κάνει και με την Ελλάδα, όπως κάνουν κάθε χρόνο με κάθε τιμώμενη χώρα, έσπευσαν να μεταφράσουν και να εκδώσουν στα γερμανικά τουρκικά βιβλία, φέτος 220 τίτλους συνολικά, από τους οποίους οι 70 είναι λογοτεχνικά έργα. Να δούμε αν τα απορροφήσει η αγορά κι αν ανοίξει έτσι η όρεξη των οίκων και για άλλους Τούρκους συγγραφείς. Γιατί η μεγάλη Τουρκία πιστεύει για τον εαυτό της το ίδιο ακριβώς που πιστεύει και η μικρά Ελλάς: ότι δηλαδή διαθέτει μια σημαντική λογοτεχνία που είναι όμως παραγνωρισμένη στο εξωτερικό. Το ατού της Τουρκίας είναι ότι διαθέτει ένα πολύ πρόσφατο Νομπέλ λογοτεχνίας, απονεμημένο μόλις το 2006 στον Ορχάν Παμούκ, ο οποίος θα μιλήσει και στην τελετή των εγκαινίων της έκθεσης. Ατού όχι μόνο επειδή είναι πρόσφατο, αλλά και γιατί έχει δοθεί σε ένα πεζογραφικό έργο, ενώ και τα δύο ελληνικά ήταν για ποίηση, για τους στίχους του Σεφέρη και του Ελύτη, μια τέχνη του λόγου δηλαδή που δεν παράγει μπεστ σέλερ, τέρπει τους ολίγους, αλλά δεν αναστατώνει τις αγορές και δεν γεμίζει τον εκδοτικό μπεζαχτά. Πάντα οι οίκοι ενδιαφέρονται από μια άγνωστη, εξωτική λογοτεχνία να αναδείξει ένα μεγάλο όνομα, ώστε το κοινό να αγοράζει μετά άφοβα και άλλα βιβλία άλλων συγγραφέων της ίδιας άγνωστης, εξωτικής λογοτεχνικής επικράτειας. Με την Ελλάδα αυτό δεν πέτυχε, ο ένας μεγάλος δεν αναδείχθηκε το 2001 και η στρόφιγγα έκλεισε. Τώρα ο Παμούκ έχει εκδοτική κίνηση σημαντική τα δύο τελευταία χρόνια, αλλά αν θα τραβήξει από την αφάνεια στην επιφάνεια και άλλα τουρκικά λογοτεχνικά ταλέντα δεν έχει ακόμα διαφανεί.

Κεμαλιστές εναντίον ισλαμιστών;

Αυτό που διεφάνη ήδη είναι ότι οι πολιτικές αντιπαραθέσεις στην Τουρκία δεν αφήνουν ανεπηρέαστη ούτε τη Φραγκφούρτη. Με κοινή δήλωσή τους 20 Τούρκοι συγγραφείς ανακοινώνουν ότι δεν θα παραστούν, επειδή η κυβέρνηση Ερντογάν θέλει να μετατρέψει την έκθεση σε βήμα προβολής του εξισλαμισμού της Τουρκίας, τον οποίο προωθεί σιγά αλλά σταθερά. Κεμαλιστές εναντίον μετριοπαθών ισλαμιστών και επί γερμανικού εδάφους. Και στην Τουρκία, οι δύο αυτές δυνάμεις συγκρούονται γι’ αυτό που ισχυρίζονται, οι πρώτοι για τον χωρισμό θρησκείας και κράτους και οι δεύτεροι για το Ισλάμ ή μήπως οι πρώτοι για την εξουσία που χάνουν και οι δεύτεροι για την εξουσία που αποκτούν σιγά-σιγά;