Η Ρωσία και η πολιτική εκμετάλλευση της Ιστορίας

Πριν από 70 χρόνια η συνθηκολόγηση της ναζιστικής Γερμανίας σήμανε το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη. Ωστόσο, οι φετινές τελετές μνήμης για τη νίκη επί της Γερμανίας του Χίτλερ συμπίπτουν με μία δύσκολη συγκυρία για τις σχέσεις Ευρώπης και Ρωσίας.

Η ανατολική Ουκρανία κινείται μεταξύ δύο πόλων, ανάμεσα στην ειρήνη και τον πόλεμο, εξαιτίας της πολιτικής αποσταθεροποίησης που ασκεί το Κρεμλίνο. Η προσάρτηση της Κριμαίας συνιστά παραβίαση της αρχής της εδαφικής ακεραιότητας από τη Ρωσία. Η πολιτική της Ρωσίας έθεσε εν αμφιβόλω τον πυρήνα της ευρωπαϊκής ειρηνικής τάξης πραγμάτων που προέκυψε στο διάστημα του Ψυχρού Πολέμου και κωδικοποιήθηκε με τη Χάρτα των Παρισίων το 1990.

Επιπλέον, το Κρεμλίνο δικαιολογεί τις ενέργειές του στην Ουκρανία επικαλούμενο τον υποτιθέμενο αγώνα εναντίον μίας «φασιστικής, πραξικοπηματικής κυβέρνησης» στο Κίεβο, άποψη που αναπαράγεται συστηματικά εδώ και μήνες από ελεγχόμενα από την κυβέρνηση ΜΜΕ.

Ιστορική νίκη με τεράστια συμβολική σημασία

Ο εορτασμός στις 9 Μαΐου της 70ής επετείου από τη νίκη επί της ναζιστικής Γερμανίας έρχεται για την ηγεσία του Κρεμλίνου την κατάλληλη στιγμή. Η νίκη επί του Χίτλερ γινόταν αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης στη σοβιετική περίοδο, ώστε να εμφανίζεται η Σοβιετική Ένωση στην πλευρά των ηθικών νικητών του πολέμου, παρά τα σταλινικά εγκλήματα και την κομμουνιστική δικτατορία. Κανείς δεν θέλει να αμφισβητήσει τον σημαίνοντα ρόλο της Σοβιετικής Ένωσης στη νίκη επί του Χίτλερ. Ωστόσο, ακόμη και στη μετασοβιετική εποχή η τεράστια συμβολική ισχύς της νίκης έγινε αντικείμενο πολιτικών μεθοδεύσεων από την πλευρά του Κρεμλίνου. Αυτό φαίνεται ακόμη περισσότερο φέτος. Η ρωσική ηγεσία προσπαθεί να χρησιμοποιήσει τη νίκη επί της ναζιστικής Γερμανίας προκειμένου να νομιμοποιήσει τη ρωσική εμπλοκή στην Ουκρανία, καθώς και την εξωτερική πολιτική που ακολουθεί ενάντια στη Δύση. Η παρέλαση στην Κόκκινη Πλατεία στις 9 Μαΐου θα αποτελέσει αποκορύφωση αυτού του φορτισμένου με στοιχεία αντιπαράθεσης κλίματος.

Ως εκ τούτου, είναι απόλυτα ορθό το γεγονός ότι οι κορυφαίοι πολιτικοί της Δύσης απέχουν από τις εκδηλώσεις μνήμης, υπογραμμίζοντας έτσι ότι η Ρωσία έχει απομονωθεί διεθνώς εξαιτίας της πολιτικής της απέναντι στην Ουκρανία. Η αντίθεση σε σύγκριση με τους εορτασμούς της 65ης επετείου είναι εμφανέστατη. Τότε, εκτός από τους κορυφαίους δυτικούς πολιτικούς που παρέστησαν, έλαβαν μέρος στη στρατιωτική παρέλαση αμερικανοί και πολωνοί στρατιώτες, κάτι αδιανόητο για τα σημερινά δεδομένα. Είναι βαθύτατα λυπηρό το γεγονός ότι η 70ή επέτειος της νίκης επί του Εθνικοσοσιαλισμού γίνεται αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης και κατάχρησης, με στόχο να νομιμοποιήσει την επικίνδυνη και επιθετική ρωσική εξωτερική πολιτική εναντίον της γειτονικής Ουκρανίας.

Η Γερμανία έχει συναίσθηση της ιστορικής ενοχής και ευθύνης

Παρ' όλα αυτά αποτελεί ξεκάθαρο μέλημα της Γερμανίας να καταστήσει σαφές, με αφορμή την 70ή επέτειο της λήξης του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ότι έχει συναίσθηση της ιστορικής ενοχής και της ευθύνης της για τα εκατομμύρια θύματα. Ως εκ τούτου, η συμμετοχή του γερμανού υπουργού Εξωτερικών Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάιερ στη χθεσινή τελετή μνήμης στο Βόλγκογραντ, το πάλαι ποτέ Στάλινγκραντ, συνιστά σωστό και σημαντικό μήνυμα συμφιλίωσης ανάμεσα σε Γερμανούς και Ρώσους. Για τη γερμανική κοινωνία το πρώην Στάλινγκραντ είναι συνώνυμο των ναζιστικών εγκλημάτων κατά των Ρώσων. Το γεγονός ότι ο γερμανός υπουργός Εξωτερικών βρέθηκε εκεί αντανακλά την πεποίθηση της σύγχρονης Γερμανίας ότι ο πόλεμος και η αντιπαράθεση δεν αποτελούν μέσα επίλυσης των πολιτικών διαφορών.

Στο ίδιο πνεύμα γίνεται και η επίσκεψη της γερμανίδας καγκελαρίου Άγκελα Μέρκελ στις 10 Μαΐου στη Μόσχα, όπου θα καταθέσει μαζί με τον ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν στεφάνι στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη. Αμφότερες οι επισκέψεις στέλνουν το σημαντικό μήνυμα ότι η Γερμανία και η Δύση δεν επιδιώκουν την αντιπαράθεση με τον ρωσικό λαό.

Ingo Mannteufel