«Η πόλη» της Βίκυς Τσαλαματά στο Βερολίνο

Ακριβώς δίπλα στο υπό κατασκευή κτήριο της ελληνικής πρεσβείας στο Βερολίνο, που όλο χτίζεται και δεν τελειώνει, βρίσκεται το νεοκλασικό της ιταλικής διπλωματικής αντιπροσωπείας. Εδώ στεγάζεται και το παράρτημα του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου. Στη γκαλερί του εγκαινιάστηκε αυτές τις ημέρες έκθεση της χαράκτριας Βίκυς Τσαλαματά που φέρει τον τίτλο «Η πόλη». Ο τίτλος συνειδητά παραπέμπει στο μυθιστόρημα «Αόρατες Πόλεις» του ιταλού συγγραφέα Ίταλο Καλβίνο. Η Βίκυ Τσαλαματά είναι διευθύντρια στον τομέα χαρακτητικής στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα. Στο ενεργητικό της συγκαταλέγονται ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ συμετείχε σε διεθνείς διοργανώσεις και Biennale.

Διαπολιτιστικός διάλογος

Την πρωτοβουλία για την πραγματοποίηση της έκθεσης είχε ο επιμελητής της Λευτέρης Οικονόμου. Στην ερώτηση για την αντίδραση του Ιταλικού Ιδρύματος όταν κατέθεσε την πρόταση του ο πρώην διευθυντής του παραρτήματος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού στο Βερολίνο απαντά: «Ένα άμεσο ναι. Γιατί είναι κάτι που πραγματικά φέρνει τους δύο πολιτισμούς κοντά. Με το Ιταλικό Ινστιτούτο έχω μια άμεση σχέση και είπαμε να συνεργαστούμε στο πλαίσιο του EUNIC, όπου οι διάφορες χώρες συνεργάζονται ώστε να προβάλει η μια την άλλη». Το ΕUNIC είναι το δίκτυο συνεργασίας των μορφωτικών ινστιτούτων των κρατών μελών της ΕΕ που λειτουργούν στη γερμανική πρωτεύουσα. Το πρωτότυπο αυτό δίκτυο έχει καταφέρει μετά από χρόνια να διοργανώνει αυτόνομα ή σε συνεργασία τα εκάστοτε εθνικά ιδρύματα εκδηλώσεις με λογοτέχνες, καλλιτέχνες και μουσικούς από άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Βέβαια έκθεση της Βίκυς Τσαλαματά ενδιέφερε πάρα πολύ ειδικότερα το Ιταλικό Μορφωτικό Ίδρυμα λόγω της αναφοράς στα έργα του Ίταλο Καλβίνο, όπως αναφέρει η εκπρόσωπός του, Ανναμαρία Ντι Tζιόρτζιο. Ένας πρόσθετος λόγος είναι όμως και η προώθηση της ελληνοϊταλικής πολιτιστικής συνεργασίας: «Εμείς προωθούμε το διαπολιτιστικό διάλογο. Πρόσφατα πχ. μας είχε καλέσει η πρεσβεία της Σλοβακίας να οργανώσουμε μια ιταλική εκδήλωση στους χώρους της. Αυτό συμβαίνει σήμερα καθημερινά στην Ευρώπη και ιδίως στο Βερολίνο. Ευχόμαστε αυτή η μορφή συνεργασίας να αναπτυχθεί στο μέλλον περισσότερο.»

Ουτοπία ή δυστοπία;

Τα 25 έργα της Βίκυς Τσαλαματά που παρουσιάζονται στο Βερολίνο προέρχονται από τη σειρά «Ουτοπικές Πόλεις». Πρόκειται για πίνακες που συνδυάζουν τη χαρακτική πάνω σε μήτρες από μέταλλο με φωτογραφίες από ταξίδια της στο Σικάγο, την Κίνα, το Λουξεμβούργο, τη Ρώμη και την Πομπηία. «Τεχνικά είναι κυρίαρχη η φωτογραφία. Φωτογραφίζω τις μήτρες, έχω και το φωτογραφικό υλικό από τα ταξίδια μου και αυτά τα δύο δουλεύονται μετά σε επίπεδα, δημιουργώ δηλαδή επίπεδα. Άλλοτε ψηφιακά, άλλοτε με τα τυπώματα – ανάλογα με το τι θέλει η δουλειά. Στην εκτύπωση επιλέγω είτε τη ψηφιακή εκτύπωση είτε τη λιθογραφία», αναφέρει η Βίκυ Τσαλαματά για τα έργα της.

Αυτός ο συνδυασμός φωτογραφίας και χαρακτικής της επιτρέπει την πραγμάτευση της σημερινής πόλης μέσα από το μύθο της. Όπως γράφει ο διευθυντής του Ιταλικού Ινστιτούτου Άλντο Βεντουρέλι στον κατάλογο που συνοδεύει την έκθεση, τόσο στον Καλβίνο όσο και στην Τσαλαματά «η πόλη αναμφίβολα παραπέμπει πολύ συχνά στη μνήμη του αρχαίου (...). Ταυτόχρονα όμως αυτή η προβολή προς μια εποχή που έχει πια δύσει καθιστά την εξερεύνηση και την εικαστική μεταμόρφωση της σύγχρονης πόλης, της ανωνυμίας της, των θορύβων της, ακόμη πιο βαθιά και ανησυχητική.»

Η παρατήρηση του Άλντο Βεντουρέλι βρίσκει σύμφωνη τη Βίκυ Τσαλαματά: «Για μένα το ιδεόγραμμα μιας πόλης, ο μύθος μιας πόλης είναι ο ιστορικός λαβύρινθος. Αυτό αποδίδεται από τις χαράξεις μου και από τη δουλειά μου με τη βαθυτυπία. Το άλλο κομμάτι είναι οι εικόνες της πόλης που συναντώ, η πραγματική εικόνα της πόλης. Έτσι λοιπόν έρχεται σε αυτή τη δουλειά και συναντιέται ο μύθος της πόλης με την πραγματική εικόνα της πόλης. Και βγάζει μια, θα λέγαμε, ουτοπία ή δυστοπία (σ.σ. τόπος απόλυτης δυστυχίας)». Το αν αυτό που βλέπει η ελληνίδα χαράκτρια είναι τελικά μια ουτοπία ή μια δυστοπία, εναπόκειται στον παρατηρητή των έργων.

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο