Η έκθεση του Μουσείου Städel της Φρανκφούρτης "Αίγυπτος – Ελλάδα – Ρώμη"

Αναζητώντας εικαστικές απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα το Μουσείο Städel της Φραγκφούρτης διοργάνωσε μια έκθεση με 450 διάσημα εκθέματα από 75 μουσεία ανάμεσά τους το Λούβρο, το Μητροπολιτικό της Νέας Υόρκης, το Ερμιτάζ, το Εθνικό Μουσείο της Ρώμης και του Καπιτωλίου, το Εθνικό του Λονδίνου και 5 ελληνικά, το Εθνικό, της Δήλου, της Σάμου, της Πέλλας και το αρχαιολογικό της Θεσσαλονίκης. Η έκθεση άρχισε στις 26 Νοεμβρίου και διαρκεί μέχρι τις 26 Φεβρουαρίου.

Οι χώροι είναι γεμάτοι από αγάλματα θεοτήτων, βασιλέων, ηρώων και προσωπικοτήτων, από αντικείμενα καθημερινής χρήσης, σαρκοφάγους, μάσκες και μούμιες. Τα υλικά είναι ποικίλα: γυαλί, μάρμαρο, χαλκός, πηλός, γρανίτης. Τα χρώματα φωτεινά, οι αποχρώσεις τους παράξενες όχι χαρακτηριστικές, αλλά παρ’ όλα αυτά με αναγνωρίσιμα τα στοιχεία των διαφορετικών πολιτισμών και επιδράσεων. Αιγυπτιακή έμπνευση, αρχαιοελληνική έκφραση και ρωμαϊκή γραμμή εν πλήρη αρμονία.

Την ιδέα γι αυτή την έκθεση πρόσφερε το άγαλμα του Αλεξάνδρου του Μεγάλου που αγόρασε για 3 εκατ. ευρώ το Μουσείο το 2000 από μια ιταλική ιδιωτική συλλογή. Πρόκειται για ένα αγαλματίδιο από ροζ γρανίτη. Με την πρώτη ματιά φαίνεται σαν μια τυποποιημένη φιγούρα ενός φαραώ. Με τη δεύτερη ματιά διαπιστώνουμε ότι έχει πολλά στοιχεία κινητικότητας και εξατομίκευσης που προδίδουν αρχαιοελληνική προέλευση και με μια τρίτη ματιά αρχίζουμε να υποψιαζόμαστε ότι ίσως πρόκειται για τον μεγάλο Μακεδόνα κατακτητή με τη μορφή ενός φαραώ. Κάτι που δεν ήταν καθόλου ασυνήθιστο σε μια εποχή πλήρους συγχώνευσης και ανοχής όλων των θεοτήτων και όλων των πολιτισμών.

Ο διευθυντής του Μουσείου Städel καθηγητής Πέτερ Μπολ υποστηρίζει ότι κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για τον Αλέξανδρο τον Μακεδόνα. Ο καλλιτέχνης μάλιστα, υποστηρίζει ο κος Μπολ, πρέπει να είναι Έλληνας της Αιγύπτου που εργαζόταν όμως υπό την επίβλεψη Αιγύπτιο δασκάλου. Η αποτύπωση του Αλεξάνδρου ως φαραώ καταδεικνύει ότι ο Αλέξανδρος απολάμβανε του σεβασμού και της αποδοχής των Αιγυπτίων. Βασικός λόγος γι’ αυτό ήταν ως γνωστόν ο σεβασμός του Μεγάλου Αλεξάνδρου προς τις θεότητες των Αιγυπτίων, αλλά και όλων των άλλων λαών ακόμη και των τότε ‘εχθρών’ του ελληνισμού, των Περσών. Στην ελληνιστική εποχή η μείξη όλων των πολιτιστικών στοιχείων δεν ήταν απλά της μόδας, αλλά κυρίαρχο πρότυπο, διότι δεν υπήρχε πια το καθαρό, το αυθεντικό αιγυπτιακό, αρχαιοελληνικό ή ρωμαϊκό, αλλά μόνον το πολυπολιτισμικό εικαστικό μοντέλο σε κάθε μορφή τέχνης. Έτσι ο Ζευς εμφανίζεται ως κερασφόρος θεός Άμμων. Η Ίσις ως Αστάρτη και Αφροδίτη, η Αθηνά ως αιγυπτιακή θεά Ναΐτ και ο Αιγύπτιος θεός του φωτός ο γερακόμορφος Ώρος εμφανίζεται με τα ιερά ιμάτια ενός ρωμαίου αυτοκράτορα, ενώ ταυτιζόταν μόνον με τον εκάστοτε φαραώ, εφ’ όσον κατά την αιγυπτιακή θεογονία ο φαραώ ήταν ενσάρκωσή του.

Η έκθεση του Μουσείου Städel της Φραγκφούρτης Αίγυπτος – Ελλάδα - Ρώμη, αποτελεί την μεγαλύτερη συγκέντρωση τέτοιων αγαλματιδίων ή αντικειμένων που σηματοδοτούν την ιστορική συνάντηση των μεγαλύτερων πολιτισμών της Ανατολικής Μεσογείου, την γέννηση μιας νέας εποχής και τις απαρχές της ευρωπαϊκής ταυτότητας.

Βιβή Παπαναγιώτου