"Ελληνικό" παράσημο για την κοινωνική ένταξη των ξένων

Μία Ελληνίδα, η Ελένη Τορόση, ήταν φέτος μεταξύ εκείνων που τιμήθηκαν από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Χορστ Κέλερ με τo παράσημο του Σταυρού της Αξίας της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας (Verdienstkreuz am Bande des Verdienstordens der BRD). Η απονομή έγινε την Τρίτη 05.05.09 στο Βαυαρικό υπουργείο Επιστήμης, Έρευνας και Πολιτισμού, από το Βαυαρό υπουργό Βόλφγκανγκ Χόιμπις εξ ονόματος του Προέδρου της Δημοκρατίας. Η Ελένη Τορόση ήταν ανάμεσα σε πέντε Γερμανούς τιμώμενους. «Είμαι μία ξένη, δεν έχω καν τη γερμανική υπηκοότητα», σημειώνει η τιμώμενη, επισημαίνοντας ότι «επί 40 χρόνια που είμαι στη Γερμανία, οι Γερμανοί μιλούσαν πάντα για προσωρινότητα των ξένων και όχι για εγκατάσταση σ΄ αυτή τη χώρα. Για ενσωμάτωση των ξένων μιλούν μόλις τα τελευταία χρόνια».

Kάτι αλλάζει στην κοινωνία

Τη σημασία που έχει η κοινωνική στράτευση «ατόμων που έχουν ακριβώς αυτή τη σχέση με το εξωτερικό, και οι οποίοι προέρχονται από το χώρο της μετανάστευσης», επισήμανε ο υπουργός Επιστήμης Έρευνας και Πολιτισμού Βόλφγκανγκ Χόιμπις στο μικρόφωνο της Ντόιτσε Βέλε.

Η βράβευση μιας ξένης, χωρίς γερμανικό διαβατήριο, είναι μία ένδειξη ότι κάτι άλλαξε στη γερμανική κοινωνία. «Πιστεύω ναι, αυτό είναι μια ένδειξη», λέει η κ. Τορόση, «όπως φαίνεται και στις προσπάθειες που γίνονται τα τελευταία χρόνια να αναπτυχθεί διάλογος με αλλοδαπούς στη Γερμανία για την καλύτερη ενσωμάτωσή τους», διευκρινίζει.

Κατανόηση για την κοινωνία των μειονοτήτων

Στην αιτιολόγηση για την τιμητική διάκριση εξαίρεται η δημοσιογραφική της εργασία στην εκπομπή του Μονάχου για τους Έλληνες της Γερμανίας και μετά το κλείσιμό της στο γερμανικό ραδιόφωνο Bayerischer Rundfunk . «Τόσο στα γερμανικά όσο και στο ελληνικό πρόγραμμα, τα θέματά μου αφορούσαν τους αλλοδαπούς. Η προσπάθειά μου ήταν να κατανοήσει η γερμανική κοινωνία της πλειονότητας την κοινωνία των μειονοτήτων. Αυτό ήθελα πάντα, όπως επίσης να κάνω γνωστό τον ελληνικό πολιτισμό, την ελληνική λογοτεχνία, στη Γερμανία. Έχω δουλέψει πολύ πάνω σε αυτό τον τομέα. Ήθελα επίσης να κάνω γνωστή τη γερμανική κουλτούρα, τη γερμανική λογοτεχνία στην Ελλάδα».

Το «επίπονο» ζήτημα της γλώσσας

Αυτό είναι το μοτίβο που διατρέχει και το συγγραφικό της έργο. Έξι παιδικά βιβλία της έχουν εκδοθεί στη Γερμανία, όπως «Paganini» και «Tanz der Tintenfische», το οποίο εντάχθηκε στον κατάλογο του γερμανικού ιδρύματος για την προώθηση της ανάγνωσης. Άλλα έξι κυκλοφορούν στην Ελλάδα. Το τελευταίο, «Η μπαλάντα των πορτοκαλιών» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εξάντας, και από τις εκδόσεις Πατάκη μεταξύ άλλων «Ένα ψάρι στο κακάο» και «Ιουλίτσα και Ρωμαίος». Από την αρχή όμως έκανε την επιλογή να γράψει στη γερμανική γλώσσα. Αυτό ήταν και το κλειδί για την πρόσβαση στη γερμανική κοινωνία. "Κρύβει πολύ μόχθο και πείσμα", λέει η κ. Τορόση. "Ήθελα να ενταχθώ πνευματικά, πολιτιστικά, χωρίς να χάσω όμως την ελληνική μου ιδιαιτερότητα και την ελληνική μου περηφάνια. Από την αρχή, προσπάθησα να γίνω καλή στα γερμανικά και πολύ αργότερα ανακάλυψα τον λογοτεχνικό ρυθμό της γλώσσας στα ελληνικά.».

Αυτονόητα ανάμεσα σε δύο κόσμους

Σήμερα, όσο αυτονόητο είναι το ελληνικό πολιτισμικό φορτίο που κουβαλάει, άλλο τόσο αυτονόητα κινείται στη Γερμανία, τη χώρα όπου ζει από το 1968, όταν ήρθε ως φοιτήτρια φιλολογίας. Είχε αφήσει την Ελλάδα μόλις άρχιζε η εφτάχτονη νύχτα της δικτατορίας. Τρία χρόνια αργότερα, το 1971, άρχισε να εργάζεται στο «Ελληνικό Πρόγραμμα του Μονάχου», το οποίο είχε καταστήσει μετερίζι του αντιδικτατορικού αγώνα ο ιδρυτής του Παύλος Μπακογιάννης . "Έχω σκεφτεί πολύ τις τελευταίες μέρες τον εαυτό μου, τα πρώτα χρόνια, τους φόβους μου, την ανασφάλειά μου…Σκέφτηκα λοιπόν ότι αυτό είναι ένα βραβείο και για το Ελληνικό Πρόγραμμα του Μονάχου, το οποίο ξεκίνησε το 1964, άρχιζε στις 20.20 και τελείωνε στις εννέα το βράδυ με το τραγούδι ‘Πέρα στους πέρα κάμπους’» και συνόδευσε την πρώτη μεταναστευτική γενιά μέχρι την εποχή που έκλεισε το 2002".

Η «τεράστια αγκαλιά» των Νοτιοευρωπαίων

Όλα αυτά τα χρόνια πηγαίνει σε σχολεία, διαβάζει από τα βιβλία της, συζητάει με τα παιδιά. Πόσο την έχει αποδεχθεί η κοινωνία; «Αισθάνομαι ότι με έχουν αγκαλιάσει και με έχουν παραδεχτεί, αλλά αυτό είναι δίκοπο μαχαίρι», διαπιστώνει η κ. Τορόση. «Υπάρχουν και οι στιγμές που σκέφτομαι πως, όπως και να είναι, θα μείνω η αλλοδαπή στη Γερμανία, θα είμαι πάντα η Ελληνίδα στη Γερμανία, ποτέ δεν θα αποβάλω την προφορά που αμέσως παραπέμπει στην Ελληνίδα. Από την άλλη εισπράττω ταυτόχρονα θαυμασμό και παραδοχή από τη γερμανική κοινωνία και τους Γερμανούς φίλους μου». Πάντα όμως με τη γνωστή κεντροευρωπαϊκή απόσταση. «Παρόλο που ζω εδώ 40 χρόνια», σημειώνει η κ. Τορόση, «οι Γερμανοί έχουν δυσκολία να ανοίξουν την αγκαλιά τους. Η τεράστια αγκαλιά ανήκει στους Έλληνες και γενικότερα στους Νοτιοευρωπαίους».

Γιώργος Παππάς

Υπεύθ. σύνταξης: Σταμάτης Ασημένιος