1. Μετάβαση στο περιεχόμενο
  2. Μετάβαση στο κύριο μενού
  3. Μετάβαση σε περισσότερους ιστοτόπους της DW

Είναι κοσμοπολίτικη η σύγχρονη τέχνη;

6 Φεβρουαρίου 2013

Η Ευρώπη, το λίκνο του πολιτισμού. Η αντίληψη αυτή δεν ισχύει πλέον. Αλλά πόσο κοσμοπολίτικη είναι πράγματι η τέχνη σήμερα; Η Ακαδημία Τεχνών στο Βερολίνο επιχειρεί να δώσει απαντήσεις.

https://p.dw.com/p/17YUx
Εικόνα: DW/A. Bach

«Η ομορφιά του διαβόλου» είναι μια περφόρμανς του Κόφι Κοκό, διάσημου χορευτή και χορογράφου από το Μπενίν. Ο Κοκό θεωρεί τον εαυτό του πολίτη και καλλιτέχνη του κόσμου. Συνδυάζει παραδοσιακά αφρικανικά στοιχεία με στοιχεία από την ευρωπαϊκή σκέψη και έχει επιτυχία σε όλο τον κόσμο.

«Θέλω να είμαι κατανοητός και αποδεκτός από τον άλλο. Κάνω ένα βήμα προς τον άλλο και αυτός κάνει ένα βήμα προς εμένα. Έτσι βρίσκει κανείς μια γλώσσα, την οποία εγώ ονομάζω παγκόσμια. Μια γλώσσα που ενώνει όλους τους ανθρώπους και βοηθάει στο να ανοιχτεί κανείς και να μοιραστεί».

Πριν από μερικές δεκαετίες αυτό το μοίρασμα ήταν πολύ πιο δύσκολο. Ο δυτικός κόσμος περιοριζόταν στον εαυτό του και θεωρούσε την τέχνη του ως την πλέον δυναμική. Το 1981 είχε διοργανωθεί μια έκθεση στην Κολωνία, η οποία είχε ως στόχο να διασαφηνίσει τι είναι μοντέρνο. Τριάντα σχεδόν χρόνια μετά η έκθεση αυτή φαίνεται κάτι παρά πάνω από ξεπερασμένη.

Το 100% των εκθέσεων αγνοούσε το 80% του κόσμου!

Η Ακαδημία Τεχνών στο Βερολίνο παρουσιάζει μια έκθεση, μια περφόρμανς και διοργανώνει ένα συμπόσιο με θέμα «τι είναι μοντέρνο» και «ποιος έχει αυτό το μοντέρνο». Το 1989, σύμφωνα με την έκθεση που παρουσιάζεται, ήταν ένα σημείο καμπής, όχι μόνο πολιτικά. Δεν έπεσαν μόνο τα πολιτικά τείχη. Από την εποχή εκείνη, οι επιμελητές της σκωπτικά λεγόμενης «Τέχνης του ΝΑΤΟ», η οποία υπονοεί την δυτική τέχνη, έκαναν μεγαλύτερα ανοίγματα στον κόσμο. Στο Πεκίνο έγινε η πρώτη έκθεση Avantgarde, το Λονδίνο ανακάλυψε τους καλλιτέχνες από την Ασία και την Αφρική. Και το παρισινό κέντρο Pompidou παρουσίασε έργα 50 δυτικών και 50 μη δυτικών καλλιτεχνών. Η έκθεση έγινε σκάνδαλο αλλά κατέδειξε ότι το 100% των εκθέσεων αγνοεί το 80% του κόσμου!

Nothing to declare - Ακαδημία Τεχνών στο Βερολίνο
Nothing to declare - Ακαδημία Τεχνών στο ΒερολίνοΕικόνα: DW/A. Bach

Εντωμεταξύ όμως ο χάρτης των εκθέσεων έχει αλλάξει πολύ. Αυτό φαίνεται από τη ραγδαία αύξηση των Μπιενάλε. Πάνω από εκατό υπάρχουν σε όλο τον κόσμο, αριθμός σχεδόν δεκαπλάσιος σε σχέση με είκοσι χρόνια πριν. Ξεκίνησαν να γίνονται σε περιοχές που καμία σχέση δεν είχαν μέχρι τότε με τέτοιου είδους διοργανώσεις. Η αρχή στην Αφρική έγινε το 1992 με το Ντακάρ. Το ότι η τέχνη άρχισε να γίνεται πιο παγκοσμιοποιημένη φαίνεται και από τον όρο «globalart». Παλιότερα μιλούσε κανείς για την «τέχνη του κόσμου», έννοια η οποία πρόδιδε μια αποικιοκρατική σκέψη.

Τα βαθιά σημάδια της αποικιοκρατίας

Η αναθεώρηση αυτού του τρόπου σκέψης ουσιαστικά μόλις άρχισε. Η ιστορία της τέχνης είναι άμεσα συνδεδεμένη με την αποικιοκρατία. Και αυτή την ιστορία ξεδιπλώνει τώρα η Ακαδημία των Τεχνών στο Βερολίνο, λίγα μόλις μέτρα μακριά από την οδό Βίλχελμ, όπου το 1884/85 έγινε η Σύνοδος του Κονγκό, όπου τα ευρωπαϊκά κράτη χώρισαν μεταξύ τους την αφρικανική ήπειρο.

Από την ίδια έκθεση
Από την ίδια έκθεσηΕικόνα: Pieter Hugo. Courtesy Stevenson, Kapstadt/Johannesburg und Yossi Milo, New York

Η αποικιοκρατία έχει αφήσει βαθιά τα σημάδια της μέχρι σήμερα. Δεν επέτρεψε να δημιουργηθούν οι υποδομές που θα στήριζαν και θα έκαναν γνωστή την τοπική τέχνη. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια η αφρικανική τέχνη γίνεται όλο και πιο γνωστή στη Δύση, όπως λέει η ιστορικός Τέχνης από το Σουδάν Σαλά Χασάν:

«Νομίζω πως αυτό οφείλεται σε ένα νέο άνοιγμα στην Ευρώπη, αλλά και στο γεγονός ότι η τέχνη στην Αφρική είναι τόσο δυνατή, ακόμα και όταν παρουσιάζεται κάτω από άσχημες συνθήκες και συνοδευόμενη με όλα τα τυπικά στερεότυπα».

Οι εποχές αλλάζουν και σε αυτό βέβαια σημαντικό ρόλο έπαιξαν τα λεγόμενα κοινωνικά δίκτυα που βοήθησαν να γίνει ευρέως γνωστή η τέχνη πέρα από τα στενά όρια της Δύσης.

Aya Bach / Μαρία Ρηγούτσου

Υπεύθ. σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη