ΔΕΕ: Υπέρ της «ανθρωπιστικής» βίζας σε πρόσφυγες

Χιλιάδες άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τη Συρία από το ξέσπασμα του αιματηρού εμφυλίου μέχρι σήμερα. Τελευταία πολλοί έχουν καταφύγει προσωρινά στην Τουρκία και προς το παρόν δεν σκοπεύουν να ταξιδέψουν στην Ευρώπη, με τον φόβο ότι θα βρεθούν μπροστά σε φράχτες, κλειστά σύνορα και εν τέλει στην άρνηση παροχής ασύλου. Η προσφυγική συμφωνία της ΕΕ με την Τουρκία δεν γεννά πια την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον επί ευρωπαϊκού εδάφους.

Η γνωμοδότηση εκ μέρους του γενικού εισαγγελέα του Δικαστηρίου της ΕΕ στο Λουξεμβούργο με αφορμή υπόθεση άρνησης σε οικογένεια Σύρων της παροχής προσωρινής βίζας για το Βέλγιο με απώτερο στόχο την υποβολή εκεί αίτησης ασύλου έρχεται ίσως να αλλάξει τα δεδομένα. Αν και η γνωμοδότηση του εισαγγελέα Πάολο Μενγκότσι δεν δεσμεύει το ΔΕΕ, το οποίο οφείλει να κρίνει την εν λόγω υπόθεση με πλήρη ανεξαρτησία, εντούτοις αποτελεί μια πρώτη, ηχηρή αντίδραση της ευρωπαϊκής έννομης τάξης απέναντι στην πολιτική του απομονωτισμού.

Στη γνωμοδότησή του ο γενικός εισαγγελέας εκφράζει ουσιαστικά την προσωπική του άποψη για το πώς θα απαντούσε ο ίδιος στην επίμαχη υπόθεση. Σύμφωνα με τον ευρωπαίο εισαγγελικό λειτουργό εάν οι πρόσφυγες που αιτούνται για άδεια εισόδου (βίζα ή θεώρηση) σε κράτος μέλος της ΕΕ ζητώντας παράλληλα διεθνή προστασία λόγω υπαρκτού κινδύνου στη χώρα τους να πέσουν θύματα απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης, τότε τα κράτη οφείλουν να την παράσχουν άμεσα στη βάση ανθρωπιστικών λόγων. Ενδεχόμενη υιοθέτηση της γνωμοδότησης Μενγκότσι από το ΔΕΕ θα αποτελούσε «τομή» για τα ευρωπαϊκά δικαστικά χρονικά αλλά παράλληλα θα είχε και απρόβλεπτες πολιτικές συνέπειες. «Εάν το ΔΕΕ συνταχθεί τελικά με την άποψη του γενικού εισαγγελέα, θα είναι σαν να εκρήγνυται βόμβα», αναφέρει στο γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων ο Φίλιπ ντε Μπρούικερ, καθηγητής Μεταναστευτικού Δικαίου στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου.

Εν αναμονή της τελικής απόφασης του ΔΕΕ

Όλα ξεκίνησαν όταν μια πενταμελής οικογένεια από το Χαλέπι υπέβαλε τον Οκτώβριο του 2016 αιτήσεις για βίζα στη Βελγική Πρεσβεία της Βηρυτού στον Λίβανο. Απώτερος στόχος ήταν να καταστεί δυνατόν να μεταβούν τα μέλη της οικογένειας στο Βέλγιο προκειμένου να ζητήσουν εκεί άσυλο. Λίγες μέρες αργότερα η Υπηρεσία Αλλοδαπών του Βελγίου απέρριψε τις συγκεκριμένες αιτήσεις για βίζα βάσει του βελγικού δικαίου, με το σκεπτικό ότι η παραμονή τους στο βελγικό έδαφος δεν θα ήταν προσωρινή αλλά μόνιμη. Ωστόσο η οικογένεια των Σύρων χριστιανών, που όπως ανέφεραν στις αρχές κινδύνευαν στο Χαλέπι με δίωξη και βασανιστήρια λόγω θρησκεύματος, κατέφυγε σε βελγικό δικαστήριο, το οποίο με τη σειρά του απέστειλε προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ.

Στο σημείο αυτό έρχεται η γνωμοδότηση του γενικού εισαγγελέα του ΔΕΕ για να υπενθυμίσει μέσα από ένα σκεπτικό 45 σελίδων ότι τα κράτη μέλη οφείλουν να εφαρμόζουν σε σχετικές υποθέσεις τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και συγκεκριμένα τις διατάξεις εκείνες που απαγορεύουν τα βασανιστήρια και την εξευτελιστική μεταχείριση ανθρώπων αλλά και εκείνες που αφορούν το αναφαίρετο δικαίωμα ασύλου. Υπενθυμίζει μάλιστα ότι οι όροι χορήγησης βίζας καθορίζονται από τον Ευρωπαϊκό Κώδικα Θεωρήσεων, που ισχύει ήδη από το 2009 βάσει σχετικού ευρωπαϊκού κανονισμού. Συνεπώς οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών δεσμεύονται σε αντίστοιχες περιπτώσεις να παράσχουν προστασία βάσει του ευρωπαϊκού και όχι του εκάστοτε εθνικού δικαίου.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο γενικός εισαγγελέας θεωρεί μάλιστα ότι ο κίνδυνος δίωξης και απάνθρωπης μεταχείρισης για την οικογένεια Σύρων στο Χαλέπι είναι υπαρκτός και έτσι το βελγκό κράτος όφειλε να κάνει δεκτή την αίτηση για χορήγηση βίζας και κατ' επέκταση για παροχή διεθνούς, ανθρωπιστικής βοήθειας. Από την πλευρά του ο καθηγητής Φίλιπ ντε Μπρούικερ δεν μπορεί ακόμη με ασφάλεια να υποθέσει προς ποια κατεύθυνση θα κινηθεί η απόφαση του ΔΕΕ σε μερικές εβδομάδας. Ο ίδιος πιστεύει πάντως ότι πρέπει να εφαρμόζεται το ευρωπαϊκό δίκαιο και ότι σε κάθε περίπτωση προέχει η υποχρέωση προστασίας ξένων πολιτών βρίσκονται σε πραγματικό κίνδυνο.

Dpa, Curia.europa.eu / Δήμητρα Κυρανούδη